Nartowska Różnice indywidualne0055

(np. rysunkowe testy inteligencji) \ jako odzwierciedlenie osobowościowych cech dziecka (rysunek jako test projekcyjny)² oraz jako wyraz zdolności twórczych dzieci i oceniane w kategoriach es-, tetycznych. Rozpatruje się również twórczość rysunkową dzieci z punktu widzenia jej wartości pedagogicznych — wychowania estetycznego, kształtowania i stymulowania uczuć, wychowania społecznego itp.

Ten szeroki zakres problemów poruszonych w łatwo dostępnym piśmiennictwie polskim pozwala na ograniczenie się w tym rozdziale do omówienia niektórych tylko aspektów czynności rysowania dzieci w wieku przedszkolnym. Chodzi mianowicie o taką analizę tej czynności i samego wytworu (gotowego rysunku), która może dostarczyć informacji na temat indywidualnych właściwości rozwoju dziecka bądź jego zaburzeń. Okresem przygotowawczym dla czynności rysowania jest okres tżW. bazgroty. Już w drugim roku życia dziecko biorąc do ręki ołówek lub kredkę pozostawia na papierze ślad będący 'wynikiem urywanych, nieciągłych ruchów zbliżonych do stukania, a następnie nieregularnych ruchów⁷ kolistych. Później pojawiają się linie poziome, a wrćszcie pionowe. Dziecko mające okazję do posługiwania się ołówkiem i zachęcane przez rodziców, stopniowo zmierza do narysowania konkretnego przedmiotu, lecz jego możliwości techniczne są bardzo niewielkiej' Dopiero trzylatek potrafi narysować ■],koło”, tzn. kolisty ruch ręki prowadzić tak, aby linie się zamknęły. Następnie potrafi narysować skrzyżowane linie pionowe i poziome. Czterolatek łączy te linie, tak aby tworzy-

¹    B. Hornowski: Badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie rysunku postaci ludzkiej. Wrocław Ossolineum 1970, s. 16, 79.

²    Tamże*-s. 24, 83.

ly kąt zbliżony do prostego rysując „prostokąt” lub „kwadrat”, a później opanowuje umiejętność rysowania linii skośnych, co pozwala mu odwzorować' „skośny krzyż”. Osiągnięcie umiejętności narysowania tych podstawowych figo? umożliwia dziecku tworzenie bardziej- złożonych elementów figuralnych. Początkowo obiekty rysowane przez dziecko są przez nie nazywane po narysowaniu, co dowodzi-, że dziecko nie planuje wcześniej swojej pracy. Natomiast to, co dziecko pragnie narysować: najczęściej jest mało podobne do rzeczywistego przedmiotu. Uważa się, -że- okres baz-groty- trwa do około 4, 5 lat życia dziecka, lecz w tym zakresie obserwujemy znaczne różnice indywidualne, żSlężnf ód wielu -różnych czynników: zakresu- doświadczeń w rysowaniu, od ogólnego poziomu rozwoju umysłowego lub od rozwoju elementarnych funkcji percepcyjno-motorycznych, zaangażowanych W czynności rysowania. W naszych badaniach-: spotkaliśmy dzieci 4—5-ietnie, które wykońywały: rysunki- tematyczne bogate treściowo, z wyraźnie wyodrębnionymi i rozpoznawalnymi przedmiotami, tworzącymi scenę. Występujące-' postacie, ludzkie były prymitywne; lecz o prawidłowej budowie,; kreślone linie były pewne, wyraźnej;-kolorystyka żywa, dostosowana do tematu. Rysunki te niewątpliwie wykraczały poza okres bazgroty,, a.. były już na. poziomie., który określamy, jak® s t a d i u m u p r o s z c z o-nego schematu.

Problem różnic indywidualnych między dziećmi |iśy wic-ku 4.6 —5,6 lat. ujawniających się w rysunku oraz- zależność rysunku od poziomu rozwoju percepcji wzrokowej i motoryki manualnej ilustrują badania Jadwigi Osmólskiej¹. Poddała

117

1

J. Osmólska: Wpływ obniżonego poziomu funkcjonowania analizatora wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego