Nartowska Różnice indywidualne0057

ności, niegraficznych, angażujących te same funkcje.

Stadium rysunku schematycznego utrzymuje się jeszcze do wieku szkolnego, a przemiany, jakie obserwujemy, polegają głównie na bogaceniu się schematu. W rysowanych przedmiotach i scenach daje się zauważyć wzrost liczby szczegółów. Zanikają figury jednowymiarowe (rysowane jedną kreską), a pojawiają się formy płaszczyznowe, których kontur zostaje wypełniony szczegółami, ornamentem lub zakolorowany. Zmniejsza się liczba form zgeometryzowanych, natomiast stosowanie linii falistych umożliwia odtwarzanie kształtów bardziej złożonych, mniej zdeformowanych i Uwydatnianie charakterystycznych cech przedmiotów. Postacie ludzkie stopniowo nabierają ruchu. Początkowo w statycznych postaciach en face zmienia się położenie stóp, potem rąk, wreszcie pojawiają kię postacie rysowane z profilu ze specyficznym ułożeniem kończyn tak, że w pełni oddany jest element ruchu. Ten wzbogacony schemat obserwujemy u dzieci 6—7-letnich dość powszechnie. Jest to okres, w którym występowanie rysunków charakterystycznych dla stadium bazgroty lub ubogiego schematu może nasuwać podejrzenie zakłóceń w rozwoju podstawowych funkcji zaangażowanych w czynności rysowania. Elementy bazgroty są często całkowicie świadome i celowo wykorzystywane przez dzieci 5—7-letnie^: jako określone składniki rysunków (włosy, dym, wyrażenie dynamiki ruchu itp.).

Badania Krystyny Wrzochol¹ i Ewy Umiń-ukiej² dotyczące dzieci z najstarszej grupy przed-■Ekolnej, a więc w wieku 6—7 lat, W pełni potwierdziły zależność obserwowaną na poziomie wieku 4;6—5;6, pomimo że były to dzieci uczęszczające dłużej do przedszkola niż badane przez K Osmólską. Ponadto K. Wrzochol stwierdziła ipoważny wpływ specyficznych cech zachowania Hię dzieci na poziom wykonanych rysunków. Dzieci przejawiające nadmierną ogólną ruchliwość, trudności w koncentracji uwagi, nadmiernie gadatliwe lub niespokojne, słowem dzieci, które zwykliśmy nazywać nadpobudliwymi, rysują gorzej niż ich zrównoważeni rówieśnicy i często poniżej swoich rzeczywistych możliwości; na 25 dzieci prezentujących cechy nadpobudliwości, 15 wykonało rysunki na najniższym poziomie, przy czym u 6 z nich nie stwierdzono obniżonego poziomu funkcji percepcyjnp-motorycznych.

Rysunki dzieci, u których stwierdzono opóźnienie rozwoju funkcji wzrokowych lub motorycznych, posiadają pewne cechy charakterystyczne, zależne od tego, w jakim zakresie występuje zakłócenie. Powinniśmy więc nie tylko oceniać rysunki z punktu widzenia ogólnego poziomu ich wykonania, kwalifikując je jako odpowiadające poziomowi bazgroty, stadium ubogiego schematu lub schematu wzbogaconego, lecz także zastanowić się, jakie są cechy rysunku, które mogłyby świadczyć , o zakłóceniach w rozwoju określonej funkcji elementarnej. W rysunkach badanych przez nas dzieci stwierdzono następujące tendencje: Niski poziom analizy i syntezy wzrokowej jest

121

1

K. Wrzochol: Wpływ zaburzeń percepcyjno-motorycz-nych na poziom czynności rysowania u dzieci w wieku przedszkolnym od 6—7 lat. Praca magisterska pisana pod kierunkiem H. Nartowskiej w Instytucie Psychologii UW 1975, nie publikowana.

2

E. Umińska: Z wiązek pomiędzy poziomem rysunku w wieku przedszkolnym a początkową nauką pisania w zależności od poziomu funkcjonowania zaangażowanych to te czynności analizatorów. Praca magisterska pisana pod kierunkiem H. Nartowskiej w Instytucie Psychologii UW 197% nie publikowana.