Nartowska Różnice indywidualne0031

nia dzieci, a przede wszystkim na te, które wyraźnie mają charakter lękowy, jak wycofywanie się z aktywności, szukanie ochrony, nieuzasadniony płacz lub przeciwnie — wywołują pobudzenie, niepokój ruchowy, a nawet agresję. Problemy związane z rozwojem emocjonalno-spo-łecznym dziecka należy w wywiadzie naświetlić nie tylko od strony objawowej w postaci opisu zachowania się i reakcji dziecka, lecz również biorąc pod uwagę warunki, jakie stwarza środowisko rodzinne. Częściowo informacje na ten temat uzyskujemy omawiając osiągnięcia lub opóźnienia rozwoju w zakresie poszczególnych sfer psychomotoryki. Na ich podstawie możemy wytworzyć sobie obraz stosunku matki i innych członków rodziny do dziecka i do jego różnorodnej działalności oraz uzyskać pewną orientację w wewnętrznych układach rodzinnych. Dla problematyki rozwoju emocjonalno-społecz-nego bywa to jednak niewystarczające, szczególnie gdy dziecko wykazuje zakłócenia w tej sferze rozwoju.

Jak wiadomo, reakcje emocjonalne dziecka oraz prawidłowe ukształtowanie się jego życia uczuciowego uzależnione jest od atmosfery panującej w rodzinie, na którą składa się wiele czynników zewnętrznych (warunki bytowe, rodzaj pracy rodziców, organizacja życia domowego), jak i wewnętrznych (cechy osobowości dorosłych, rodzaj stosunków i związków uczuciowych między nimi, ich przyzwyczajenia, nałogi, zainteresowania itp.). Atmosfera rodzinna może ulegać trwałym lub chwilowym zmianom i przekształceniom pod wpływem różnorodnych zdarzeń i sytuacji. Mogą one spowodować zakłócenia w związkach emocjonalnych rodziców lub rodziców i dzieci. Wszelkie nagłe lub stopniowo narastające negatywne przekształcenie się stosunków rodzinnych jest czynnikiem wybitnie zaburzającym emocjonalno-uczuciową sferę rozwoju dziecka.

W przypadkach zakłóceń emocjonalno-uczucio-wych i w społecznym funkcjonowaniu dziecka obserwowanym na terenie przedszkola powinniśmy, przeprowadzając wywiad z matką, dążyć do naświetlenia ich źródła. Wprawdzie nauczyciel przedszkola ma małe możliwości dogłębnego poznania życia rodziny swego wychowanka, tym niemniej pewien zakres wiadomości na ten temat ułatwi współpracę z rodzicami, uchroni ■ nauczyciela od popełniania błędów w stosun-* kach z opiekunami oraz pozwoli zrozumieć problemy dziecka.

Zbierane informacje powinny dotyczyć następujących zagadnień:

p Osobowości matki i ojca oraz osób bezpośrednio zajmujących się dzieckiem.

2.    Rodzajów interakcji między członkami rodziny i ich związków uczuciowych.

3.    Cech procesu wychowawczego realizowanego na terenie domu.

4.    Zdarzeń i sytuacji zakłócających normalny tryb funkcjonowania rodziny.

Jak już wspomniano, informacje na temat wewnętrznego życia rodziny uzyskujemy na podstawie wypowiedzi matki przy omawianiu rozwoju dziecka. Najkorzystniej jest więc rozwinąć w rozmowie powyżęj podane punkty, gdy. . nadarzy się ku temu okazja, nie wyodrębniając tej problematyki z całości wywiadu. Doświadczenie wskazuje, że na pytanie: „Czy rodzina pani żyje w zgodzie?” otrzymujemy najczęściej odpowiedź pozytywną lub stwierdzenie — „No wie pani, jak to w rodzinie, czasem się prze-

65

4 — Różnice Indywidualne...