DSCF0544

91

POCHODZENIE INDYWIDUALNYCH RÓŻNIC W ZAKRESIE EMPATII

dzieci. Zwrócono uwagę przede wszystkim na styl dyscypliny indukcyjnej; stosowanie jej polega na podkreślaniu negatywnego wpływu, jaki nieodpowiednie zachowanie dziecka wywiera na innych. Zgodnie z logiką takiego podejścia, zwracanie uwagi dziecka na społeczne konsekwencje jego zachowań działa skuteczniej niż siła fizyczna czy proste zapobieganie i prowadzi dziecko w kierunku przyswojenia sobie zorientowanego na innych poglądu na świat w ogóle. Ściślej mówiąc, Hoffman i Saltzstein (1967) twierdzą że techniki indukcyjne uruchamiają w dziecku jego „naturalne skłonności em-patyczne”, w pierwszym rzędzie wspierając tendencje, które dziecko już posiada.

Samoopisy rodziców

Zajęto się opracowaniem tego problemu w trzech odrębnych badaniach, w których poproszono rodziców o opisanie ich sposobów utrzymywania dyscypliny, a następnie zbadano powiązania pomiędzy otrzymanymi opisami a empatią u dzieci. Hoffman i Saltzstein (1967) prosili każde z rodziców, osobno, o opisanie najbardziej prawdopodobnego zachowania mającego na celu wprowadzenie dyscypliny w sześciu hipotetycznych sytuacjach, w których dziecko zachowało się nieodpowiednio. Oceniano trzy podstawowe techniki dyscyplinowania:

1)    wymuszanie siłą (groźby, kara fizyczna);

2)    wycofywanie miłości (odwrócenie się plecami do dziecka, odmowa przyznania się do dziecka);

3)    indukcja (odwoływanie się do poczucia winy poprzez podkreślenie konsekwencji ponoszonych przez innych z powodu złego zachowania dziecka).

Spośród wielu różnic indywidualnych oszacowanych w toku tego badania najbardziej związana z prowadzoną tutaj dyskusją jest ocena skłonności dziecka do opieki i obrony innych dzieci, dokonana w grupie rówieśniczej. Relacjonowane przez matki stosowanie indukcji było powiązane pozytywnie, a wymuszanie siłą — negatywnie z wynikami testu empatii ich córek. W wypadku synów natomiast powiązanie pozytywne dotyczyło wymuszania siłą przez matki, negatywne - wycofywania miłości, a indukcja nie pozostawała w żadnej relacji z empatią szacowaną przez rówieśników. Techniki wychowawcze relacjonowane w samoopisach przez ojców miały wpływ na empatię tylko w jednym wypadku: wymuszanie siłą okazało się pozytywnie powiązane z reakcjami empatycznymi synów. Wszystkie te odkrycia były jednak ograniczone wyłącznie do rodzin z klasy średniej. Podobne ustalenia nie wyłoniły się w odniesieniu do rodziców i dzieci z niższej klasy społecznej.