Obraz0 (13)

PROCES SOCJALIZACJI 39

nej, ale kształtują się pod wpływem oddziaływań psychogennych i socjogen-nych. Mają więc jednocześnie charakter biogenny, psychogenny i socjogenny.

Stanisław Ossowski, twórca tzw. poliformicznej koncepcji osobowości, podkreślał, iż osobowość jednostki składa się z wielości dyspozycji, które nazywał „dyspozycjami psychicznymi”, choć uznawał ich biogenne, a przede wszystkim społeczne pochodzenie. Występują one - w ujęciu Ossowskiego - zarówno w formie poszczególnych dyspozycji, jak i niezależnych całych systemów dyspozycji, wpływających na zachowania jednostki. W badaniach nad strukturą osobowości zalecał więc Ossowski, aby brać pod uwagę zarówno zależność pewnych dyspozycji lub całych systemów dyspozycji między sobą, jak i ich niezależność. Niektóre z tych dyspozycji czy systemów dyspozycji ulegają w różnych okresach życia jednostki, a nawet w różnych sytuacjach społecznych, dominacji nad pozostałymi lub recesji. Stąd ogromna zmienność postaw jednostki. Mimo tej wielopostaciowości osobowość działa jednak zawsze jako jedna funkcjonalna całość⁴ i przedstawia się jako struktura dyspozycji psychicznych, wyrażających się w postawach jednostki.

W świetle tych analiz pojęcie osobowości oznaczałoby strukturę czynników - elementów wpływających na zachowania jednostki.

Proces socjalizacji

Socjologowie interesują się socjogennymi czynnikami osobowości. Wyjaśniają wpływy życia społecznego i kultury na osobowość jednostki. Procesy tego oddziaływania określa się pojęciem socjalizacji. Socjalizacja obejmuje procesy internalizacji, tj. nabywania czy przyjmowania przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających, następnie procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów ról społecznych.

W ujęciu empirycznym wartością (czy wartościami) jest - zdaniem Williama Thomasa i Floriana Znanieckiego - to wszystko, co jest potencjalnym

■* S. Ossowski, Z zagadnień psychologii społecznej, [w:] tenże, Dzieła, t. 3, Warszawa 1968, s. 104 i n. Stąd też wyodrębnianie tzw. osobowości społecznej jest nielogiczne, sprzeczne ze strukturą osobowości, która przecież nie składa się z 3 odrębnych części osobowości: „osobowości psychicznej”, „osobowości bioanatomicznej” i „osobowości społecznej”, ale jest jedną osobowością. Poprawniej byłoby mówić o społecznym aspekcie czy o społecznym wymiarze osobowości.