P1360862

Peter Thomson

brecht i kształcenie aktora

W CZYIM IMIENIU WYSTĘPUJEMY? przełożyła Anna Błasiak

Konteksty

Brecht miał szesnaście lat i mieszkał w rodzinnym Augsburgu, gdy w dalekim Sarajewie zabito arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Ukończył dwadzieścia, kiedy skończyła się wojna, która wybuchła w konsekwencji tego zabójstwa. Hałaśliwy, egzaltowany nastolatek z roku 1914 w ciągu następnych czterech lat przeistoczył się w młodego gniewnego. Gniew to element, o którym zawsze trzeba pamiętać, gdy bierze się pod lupę teatralną karierę Brechta. Złość na porządek rzeczy jest bodźcem popychającym do batalii politycznych i społecznych. Stosunku Brechta do aktorstwa nie można zatem oddzielić od jego walki o zmianę oblicza świata. Prowadzona przez niego kampania znalazła ostatecznie swe uzasadnienie w marksizmie, ale u jej zarania leżał sprzeciw.

Na konwencjonalne, chrześcijańskie wychowanie w prowincjonal-jj nym, burżuazyjnym środowisku w | tradycyjnie protestanckim Augsbur-[ gu Brecht zareagował napastliwie:

To już trzeba wydrzeć słowo prawda z katechizmów

Jeśli nie wolno powiedzieć, jak jest¹

[ Są to ostatnie linijki wiersza napisanego niedługo po dwudziestych urodzinach autora i nie wprost skierowa-

nego do matki - zamartwiającej się jego brudną bielizną i jeszcze brudniejszym językiem.

W tym czasie Brecht opuścił Augsburg i zanurzył się w odurzającej atmosferze bawarskiej stolicy. Po ogłoszeniu zawieszenia broni 11 listopada 1918 roku przez kilka miesięcy kursował regularnie między Augsburgiem a Monachium, gdzie próbował znaleźć sobie jakiś punkt zaczepienia w środowisku literackim. W tym czasie w Bawarii panował wyjątkowy zamęt, wir politycznych wydarzeń wciągnął Brechta.

Król Bawarii abdykował dzień wcześniej niż cesarz. Rewolucja, która stawiała sobie za cel oderwanie Bawarii od Prus (Monachium od Berlina), doprowadziła do powołania nowego rządu, na którego czele stanął socjalizujący intelektualista, Kurt Elsner. Godne podziwu wysiłki Elsnera, zmierzające do wprowadzenia nowego porządku w Bawarii, zostały jednak zniweczone z jednej strony przez skrajnych nacjonalistów, a z drugiej - lewicowych rewolucjonistów. Dla jednych był nazbyt radykalny, dla drugich niedostatecznie radykalny. 21 lutego 1919 roku w Bemie, zaraz po wygłoszeniu przemówienia na zjeździe ukonstytuowanej ponownie Drugiej Międzynarodówki, Eisner został śmiertelnie postrzelony przez młodego arystokratę. W niezrozumiałym odwecie inny zamachowiec, robotnik i komunista, podczas pierwszeso posiedzenia ha-

1

Wyznania męczennika* w: Postylla domowa i inne wiersze, przełożył Robert Stiller, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa