Pozytywizm leksykon literatury polskiej
9

44

Gomulicki Wiktor    i    .

(1848, Ostrołęka - 1919, Warszawa). Poeta, prozaik, krytyk literacki W I. 1866-1869 studiował prawo w > Szkole Głównej Warszawskiej. Zadebiutował w 1873 r. na lamach >„Tygodnika Ilustrowanego". Członek redakcji „Kuriera Warszawskiego” (1872-1874), „Kuriera Codziennego" (1875-1878), „Muchy" (1874), „Kolców" (1880), „Tygodnika Powszechnego” (1880-1890). Twórczość Gomulickiego charakteryzuje się precyzją i powściągliwością wyrazu poetyckiego. Metafizyczny bunt poety został skoncentrowany na problemach nędzy i niesprawiedliwości społecznej. Gomulicki protestuje przeciwko pogardzie w stosunkach międzyludzkich, manifestuje szacunek dla każdej odrębności kulturowej (El mole rachmim, 1879). Ironiczna obserwacja układów społecznych pojawia się w wierszowanych obrazkach i nowelkach w cyklu Życie w obrazach (1887). Znany jest z panoramicznego ujęcia krajobrazu miejskiego (Z dziejów dnia, Francuzica, Pogrzeb autora). W późniejszej twórczości nawiązał do tradycji gawędy szlacheckiej w powieści Car-widmo (1910) i do stylu romantycznej prozy poetyckiej w Boju olbrzymów (1912), podejmując tematykę wojen napoleońskich i powstań narodowych.

Zasłynął jako piewca uroków Warszawy w powieściach Cudna mieszczka (1897) oraz Miecz i łokieć (1903), w których na podstawie szczegółowych studiów historycznych opisuje realistycznie architektonikę miasta, podkreślając zalety warstwy mieszczańskiej - jej pracowitość, skromność, oszczędność (> miasto). W powieści Wyzwolona (1901) karykaturalnie przedstawił zagadnienie > emancypacji kobiet. Środowisko literackie i dziennikarskie Warszawy opisał w utworze pt. Ciury (1904) - „powieści z kluczem", do której wprowadził postaci autentyczne. Najpopularniejszą powieścią Gomulickiego są, oparte na motywach autobiograficznych. Wspomnienia niebieskiego mudurka (1904). Ostatni tomik poetycki Gomulickiego Pod znakiem Syreny został opublikowany konspiracyjnie w 1944 r.

Grottger Artur

A Grottger. Pożegnanie

(1837, Ottyniowice na Podolu - 1867, Paryż). Malarz, rysownik. W I. 1848-1858 studiował malarstwo we Lwowie, w Krakowie i Wiedniu. W 1858 r. wykonał pierwsze cykle kartonów Szkoła szlachcica oraz Wczoraj - Dziś - Jutro. Zasłynął jako twórca cyklów rysunkowych Warszawa I (1861), Warszawa II (1862), obrazujących atmosferę represji carskich przed 1863 r., a także

późniejszych cyklów Polonia (1803) oraz Utunnla( 1864 1866), pr/edstawla-|i|cych sceny z czasów powstaniu styczniowego, które stały się także tematem obrazów Przejście przez granicę (1865) I Pochód na Sybir (1866). Dbając o realizm szczegółów, posługując się liryczno-elegijną poetyką, łącząc romantyczną anegdotę z alegoryczno-symboliczną scenerią, stwarzał w swoich rysunkach podniosły, patriotyczno-religijny nastrój, wypełniając duchowe potrzeby publiczności w rysunkowym eposie powstańczym. Liczno odniesienia do dziel Michała Elwira Andriollego, tematycznie związanych z powstaniem styczniowym, świadczą o wptywie na jego twórczość współczesnej artyście ikonografii powstańczej.

Kult artysty zapoczątkowała mowa pogrzebowa Kornela Ujejskiego w 1868 r. (w 1903 r., na krakowskich Plantach odsłonięto pomnik Grottgera dłuta Wacława Szymanowskiego). Grottger reprezentował szkołę idealizmu akademickiego, realizującą społeczne zapotrzebowania na obrazy o tegnatyce historycznej. Należeli do niej m in.: Maksymilian Piotrowski (1813-1875), autor Śmierci Wandy. Józef Simmler (1823-1868), autor Śmierci Barbary Radziwiłłówny, oraz Henryk Rodakowski (1823-1894), twórca nagrodzonego w 1852 r. w Salonie Paryskim Portretu gen. Dembińskiego.

Gruszecki Artur    ■ ■■ i ■ ■■ ■■■■■    .

(1852, Sambor - 1929, Warszawa). Dziennikarz, powieściopisarz, krytyk literacki. Studiował prawo najpierw we Lwowie, później na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Debiutował tekstem publicystycznym w „Bibliotece Warszawskiej" w 187*7 r. Pierwsza nowela Wykolejony ukazała się w 1882 r., w I. 1878-1883 publikował w > „Przeglądzie Tygo-«■ dniowym", od 1884 do 1887 r. byt redaktorem >„Wędrowca", a w 1887 r. współredaktorem „Wisty”. W 1888 r. wyjechał na Ukrainę, a w 1899 do Brazylii jako korespondent > „Tygodnika Ilustrowanego”.

W ukształtowanej pod wpływem > naturalizmu > Emila Zoli twórczości literackiej Gruszeckiego dominuje powieściowy odpowiednik monografii określonego zjawiska społecznego lub bohatera środowiskowego, najczęściej zbiorowego. W ubogiej fabule tych powieści przeważa dialog infor-macyjno-poznawczy. charakteryzujący poszczególne cechy opisywanego środowiska. Gruszecki przedstawił konflikt między plantatorami buraków a rozwijającym się przemysłem cukrowniczym w powieści Tuzy (1892), niebezpieczne warunki pracy górników i hutników w Zagłębiu Dąbrowskim (Krety, 1896-1897; Hutnik, 1897), malwersacje finansistów (Szachraje, 1895), nieuczciwość nafciarzy (Dla miliona. 1899), nobilitację społeczną ukraińskiego chłopa (W starym dworze, 1898), walkę z germanizacją (Szarańcza, 1898-1899; Zwyciężeni, 1901), życie rybaków kaszubskich (Tam,