PwTiR101

200 Rozdział 8

przedsiębiorstwo zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Pojęcie to obejmuje m.in. nazwę przedsiębiorstwa, własność nieruchomości lub ruchomości. wierzytelności, środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, majątkowe prawa autorskie, tajemnice przedsiębiorstwa, jego księgi i dokumenty dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej.

Należy zwrócić uwagę na dwa znaczenia pojęcia „majątek”. W wąskim znaczeniu to ogół aktywów należących do danego podmiotu. Natomiast w szerokim znaczeniu majątek obejmuje nie tylko ogół aktywów, ale i ogół pasywów (obowiązków) określonego podmiotu. Czym innym jest pojęcie mienia. Zgodnie z definicją kodeksową mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. W odróżnieniu od majątku, który zawsze jest związany z określonym podmiotem, wskazane rozumienie mienia może odnosić się do oznaczonej kategorii podmiotów, np. mienie państwowe, mienie komunalne, mienie spółdzielcze czy też prywatne.

8.4. Czynności prawne

Czynnością prawną jest takie zdarzenie prawne, które składa się z co najmniej jednego oświadczenia woli, zmierzającego do wywołania skutków prawnych w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Zgodnie z kodeksem cywilnym oświadczeniem woli jest każde zachowanie się, które dostatecznie ujawnia wolę danego podmiotu dokonania czynności prawnej. Mogą to być określone słowa, gesty i inne zachowania wyrażające zamiar spowodowania określonych skutków prawnych. Przy tym oświadczenia woli należy odróżnić od oświadczeń wiedzy (np. zawiadomienie o wadach fizycznych rzeczy) oraz od przejawów uczuć (np. tzw. przebaczenie). Niekiedy oprócz oświadczenia woli czynność prawna musi zawierać jeszcze inne elementy, jak np. wydanie rzeczy czy wpis do księgi wieczystej.

Spośród wielu podziałów czynności prawnych szczególne znaczenie ma odróżnienie czynności prawnych:

•    jednostronnych (np. testament, przyrzeczenie publiczne) i dwustronnych (umów),

•    konsensualnych (prawie wszystkie umowy) i realnych (np. umowa przechowania),

•    zobowiązujących (do określonego świadczenia) i rozporządzających (tj. przenoszących, obciążających, ograniczających lub znoszących prawo podmiotowe).

Treść czynności prawnej może być w zasadzie dowolnie ukształtowana. Wyróżnia się w niej składniki przedmiotowo istotne (decydujące o typie danej czynności), podmiotowo istotne (powodujące z woli stron określone skutki prawne, jak np. zadatek, odstępne, kara umowna, warunek czy termin) oraz nieistotne (ich pominięcie powoduje zastosowanie odpowiednich norm prawnych lub zwyczajów). Zgodnie z k.c. każda czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone lecz także wynikające z obowiązujących przepisów prawnych, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Przy tym umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna z mocy prawa. Nieważna jest leż czynność prawna sprzeczna z normami imperatywnymi lub zasadami współżycia społecznego bądź dokonana z zamiarem obejścia prawa.

Również forma czynności prawnej może być w zasadzie dowolna (pisemna, ustna, w postaci elektronicznej, czy odpowiednich zachowań wyrażających w sposób dorozumiany wolę określonej osoby). Jednak w oznaczonych sytuacjach jest wymagana jedna z form szczególnych: zwykła forma pisemna (wymagana np. do udzielenia pełnomocnictwa ogólnego), forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (po poświadczeniu przez notariusza jest to tzw. data pewna), forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu (przez notariusza albo przez organ gminy lub bank w miejscowościach, w których nie ma notariusza), akt notarialny (np. w razie sprzedaży nieruchomości). Do zachowania zwykłej formy pisemnej czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Kodeks cywilny obecnie przewiduje, że oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej może być równoważne z oświadczeniem woli w formie pisemnej. Warunkiem jest jednak, aby taka postać elektroniczna oświadczenia woli była opatrzona tzw. bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Znaczenie tych bardzo specyficznych, techniczno-prawnych terminów określa ustawa o podpisie elektronicznym z 2001 r.

Niedochowanie wymaganej formy szczególnej powoduje różne konsekwencje, poczynając od niewystąpienia określonych skutków czynności prawnej, poprzez oznaczone utrudnienia dowodowe w procesie (niedopuszczalność dowodu ze świadków ani dowodu z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności), aż do rygoru nieważności czynności prawnej. Ten ostatni skutek występuje w razie niezachowania wymaganej przez prawo formy aktu notarialnego, a w odniesieniu do zwykłej formy pisemnej - tylko w sytuacji zastrzeżenia tej formy przez ustawę pod rygorem nieważności, a nie dla celów dowodowych.

Ważność czynności prawnej jest uzależniona od stanu ludzkiej psychiki oraz wiedzy. Takie wady oświadczenia woli, jak brak świadomości lub swobody oraz pozorność powodują bezwzględną nieważność danego oświadczenie woli. Natomiast wady w postaci błędu, podstępu lub groźby stwarzają możliwość uchylenia się od skutków prawnych określonego oświadczenia woli (tzw. nieważność względna).