ZAŁOŻENIA REALIZMU SOCJALISTYCZNEGO IX
się kryterium oceny i normą estetyczną^ Stefan Żółkiewski, czołowy ideolog polityki kulturalnej tego okresu, powiedział z trybuny Zjazdu:
Chcemy, aby literatura pomagała budować socjalizm w Polsce, f..»J Niech wartość dzieła sprawdza się odpowiedzią na pytanie, co zdziałało dla odbudowy socjalizmu w Polsce, jak wzbogaciło duchowo jego budowniczych jako budowniczych socjalizmu, jako ludzi współczesnych, walczących o pełnię duchowego i materialnego wyzwolenia od ucisku złej, ciemnej, przesądnej, egoistycznej przeszłości. [...] Oto postulaty krytyka: rzeczywistość polska i współtworzenie jej, zaangażowanie się społeczne pisarza, znajomość marksizmu-łeninizmu, podstaw teoretycznych kultury nowożytnej, znajomość wielkiej tradycji pisarskiego rzemiosła, szkoła literatury radzieckiej1.
Założenia realizmu socjalistycznego2. Naczelną zasadą socrealizmu był ścisły związek dzieła z rzeczywistością, którą jednak należało odzwierciedlać w literaturze z uwzględnieniejp kilku podstawowych dyrektyw: partyjności (zgodności systemu wartości dzieła z linią partii), ideowości (wierności zasadom marksizmu-łeninizmu) i ludowości (przedstawiania świata z perspektywy ludu pracującego miast i wsi). Literatura realizmu socjalistycznego miała ponadto odznaczać się optymizmem (pokazywała bowiem budowę nowego, lepszego świata postępującą zgodnie z obiektywnymi prawami historii, co gwarantowały sukces tego zamierzenia), dydaktyzmem (stąd dychotoipiczny podział na bohaterów pozytywnych — będących wzorami do
S. Żółkiewski, Aktualne zagadnienia powojennej prozy polskiej*, ^Kuźnica” 1949, nr 4, &, 1-2..^
W. Tomasik, Polska powieść tendm^ńm J94M-19S$* Próbkuj perswazji literackiej, Wrocław 1988; W. Tomasik, Słowo o socrealizmie. Bydgoszcz 1993; W. Wielopolski, Młoda proza polska przełomu 1956, Wrocław 1987; T. Wilkoń, Polska poezja socrealistyczna w latach 1949-1955, Gliwice 1992; P. Kuncewicz, Poetyka powieści produkcyj? nej (w:J Zproblemów literatury polskiej XX wieku. Księgą zbiorowa, Warszawa 1965 t 3; J. Ł u k a s i e w i c z, Mitotwórcze funkcje literatury w okresie socrealizmu [w:] Polskie mity polityczne, Warszawa 1996.