P1010029 (8)

ZWORNIK

Symbolika

Prezbiterium; miejsce nad ołtarzem, gdzie dokonuje się przeisoczenie

Krypta; symbolika nieba transcendentalnego, korona życia świętych, klucz,

apogeum.

Tematyka

-    zwycięski Kościół; gałązki i liście róży: Maria, ogród Maryjny, raj; owoc, liść głogu- Kościół na ziemi; liście dębu- trwałość Eklezji; winna latorośl-idea eucharystyczna; liść klonu- wierność; 3 x zając, ryby, liście: Trójca Święta.

-    Znaki starotestamentowe jako parafraza Nowego Testamentu: moc odkupienia, pelikan, feniks powstający z popiołów, lew ryczący.

-    Od II poł. XIV w. pojawiają się liściaste maski: symbolika baptysmalna.

Typologia:

XIII

-    Już ok. 1230 mogą być akcentowane małą formą rozetki.

-    Do ok. 1250 (1230)- mogą być nie zaakcentowane, ewentualnie rozetka.

-    Ok. 1250 wykształca się kliniec +wisior; żebra dobijają do wstawionej nieociosanej formy klińca, nierozprofilowanego, do którego może być podwieszone ptrzedstawienie. Zwomi staje się właściwie kluczem (optycznie i konstrukcyjnie). Pod wpływem Nadrenii kliniec rozbudowywuje się do postaci wisiora, zewnętrzna część klińca przejmuje profile żeber, z rdzenia klińca- forma wisiora

-    1260- 70; kliniec się zakleszcza, mocnej objęty przez profile żeber, poza Nadrenią: Austria, Saksonia; nawet kilkukondygnacyjna

-    Ok. 1270- 80 wydziela się podniebie, kliniec rozprofilowany.

-    L. 1280 element podniebia może być większe niż kliniec (cecha progresywna), rozbudowanie podniebia, zaczyna przesłaniać kliniec

XIV

-    Ok. 1300 zaczyna zwyciężać forma zwornika talerzowego

-    Po 1300 stopniowo zanika kliniec, pozostanie kliniec, pozostanie talerz (rozbudowany) może pojawić się sama rzeźba zamiast zwornika. Zwornik nie musi być na przecięciu żeber,ale też w najwyższym miejscu żeber jarzmowych.

-    1 ćw. XIV (1300- 20/30) może być kliniec, talerz otrzymuje wklęskową talerzowata formę (miskowate wgłębienie)

-    1. 1330 talerz niszczy strukturę żeber poprzez swe rozrzeźbienie, pod spodem załamuje kształt żeber. Talerz nie musi mieć kolistej formy; 3- 4 Uście, wysunięty, zakleszczony.

27