skanuj0007 (358)

się wobec profesora zachować, czyli automatycznie stosuje obowiązujący wzór zachowania. Dopiero gdy profesora pozna bliżej, dostosowuje swoje zachowanie do indywidualnych cech jego osobowości i stara się wpłynąć na jego decyzje apelując do jego słabostek, uprzedzeń itp. //

Chciałbym podkreślić, że w tej chwili mówię tylko

0    kulturowych wzorach zachowania i postępowania, termin „wzór kulturowy” ma wiele innych znaczeń ¹⁷.

d) Czwarty mechanizm wpływu kultury na życie społeczne widzimy w tym, że ustala ona pewne modele, czyli „ideały”. Wzory zachowania, o których mówiliśmy powyżej, wyrażają pewną ustaloną i przyjętą w danej kulturze regularność przebiegu zjawisk, są ustalonymi schematami, które pozwalają „odczytać”

1    zrozumieć cudze zachowania, gdyż wiadomo, że takie a takie zachowanie w danej sytuacji wyraża takie a takie intencje i dążenia. Model natomiast spełnia inne funkcje. Jest on pewnym symbolicznym przedstawieniem, czy też obrazem pewnego pożądanego stanu rzeczy,—erktórym wiadomo, że w rzeczywistości nie występuje, a który służy do oceny zjawisk i stanów rzeczy zachodzących rzeczywiście. Jest on jakby wcieleniem pewnych wartości. Słowem, model jest czymś. co się naśladuje. Termin model ma także znaczenie opisowe, np. model maszyny, model zabudowy dzielnicy. Jednakże już w ekonomii, gdy mówimy o modelu gospodarki (np. model gospodarki planowej, czy model gospodarki rynkowej), mamy na myśli pewien układ mechanizmów gospodarczych działających optymalnie i rozwiązujących problemy gospodarcze w sposób pożądany. W tym znaczeniu model jest modelem kulturowym, wcieleniem pożądanych wartości.

¹⁷ Zob. Florian Znaniecki, Social Actions, Poznań 1936, s. 38 i nast. Ruth Benedict, Wzory kultury, Warszawa 1966.

Do tego typu zjawisk należą także kulturowa idpnhi osobowości, będące modelami i ucieleśnieniem zespołów ^pożądanych cech, wysoko cenionych w danej grupie. W społeczeństwie średniowiecznym takim modelem był ideał osobowości świętego, w plemionach Indian ideał wojownika, w Stanach Zjednoczonych ideał businessmana, w Anglii ideał gentlemana, w Polsce ideał patrioty itd. Te ideały są modelami do naśladowania przez wszystkich członków grupy. Są one oczywiście nieosiągalne w pełni, ale zbliżanie się do możliwej doskonałości w cnotach, których wymagają, jest oceniane pozytywnie.

*

Socjalizacja, ustalanie wartości, ustalanie wzorów i tworzenie modeli to najważniejsze, chociaż nie jedyne sposoby^ poprzez które kultura wpływa ha przebieg życia społecznego. Omówiliśmy podstawy, na których codzienne życie społeczne się opiera i na których wznoszą się struktury czyli budowy zbiorowości społecznych i tych przelotnych, i tych trwających niekiedy tysiące lat. Organizm ludzki jest podstawą najważniejszą; zachodzącó; iw ! nim procesy współwyznacza środof-wisko naturalne;'procesy biologiczne zachodzące w lud^L ności są także częścią tych warunków naturalnych; sposoby organizowania gospodarki i typ stosunków produkcji stwarzają materialne podstawy istnienia społeczeństwa./a kultura rlngjprr-zn t-rWrimkna l~gy III — ^ boli wartości i Wzorów. Symbole i język umożliwiają ¹ kumulację dziedzictwa kulturowego, wyznaczają treść jego myśli i dążeń, pozwalają na tworzenie wartości artystycznych i moralnych.