skanuj0183 (2)

380 SYNBJDt ŻK)l.(XilA ( /YU NAUKA O M MII Ml

nym w stosunku do jednostki, ale wyrasta z głębi tego, co określa jej moralną rzeczywistość i należy do jej właściwej istoty.

Nic można również pominąć milczeniem i tego momentu, że nic gdzieindziej, ale właśnie w praw ic moralnym znajduje sumienie człowieka obick tywną normę własnego działania, która chroni je przed arbitralnością skraj nego subiektywizmu moralnego oraz dalszych wynikających stąd następstw Świadomość przytoczonych tu racji zbyt głęboko tkwi w etyce chrześcijańskiej, aby mogła ona zaakceptować idee moralnego autonomizmu sumienia w strukturze swojego normatywnego systemu

METODY URABIANIA SUMIENIA PEWNEGO

Wprowadzenie

Zasada moralnego obowiązku przezwyciężania sumienia wątpliwego i dojścia tą drogą do sianu jego praktycznej pewności staw ia na porządku dziennym pytanie, jakimi sposobami dysponuje człowiek, aby mógł temu postulatowi uczynić zadość.

Na początku wypada zaznaczyć, że mów iąc o sumieniu wątpliwym nie mamy na myśli swoistego konfliktu, jaki pojawia się w przypadku tzw. su mienia skrupulanckiego i zawiklanego. Jest on uwarunkowany czynnikami wyłącznic subiektywnymi, nieraz psychopatologiczncj natury. Z tych źródeł wypływające wątpliwości domagają się raczej zastosowania środków / zakresu psychoterapii aniżeli filozofii moralności.

Oprócz tego może jeszcze powstać sytuacja sumienia wątpliwego na gruncie przeświadczenia danej jednostki o konflikcie wartości czy obowiąz ków^r. Człowiek nie wiedząc, któremu z nich przyznać należy pierwszeństwo, popada w stan niepewności odnośnie do obow iązująccgo go sposobu postępowania. Ale tak ustawione zagadnienie ma już przesłanki rozw iązania w gotowej postaci. Stanowi je sformułowana w traktacie o wartościach koncepcja przyjmująca ograniczenie aksjologicznego zakresu wartości oraz oparte na niej pojęcie aktu wewnętrznie złego restryktywnie (por. 237-238) Nietrudne do rozwiązania z teoretycznego punktu widzenia są konflikty sumienia w wypadku konfliktu psychologicznego. Punkt ciężkości tego za gadnicnia leży w w ychowaniu człowieka do pokonywania trudności życiowych i wyrobienia w nim ducha ofiary. Do traktatu o sumieniu należy jedynie problematyka związana z obowiązkiem urobienia sobie sumienia pewnego w wypadku, kiedy wątpliwość dotyczy bądź obowiązującej mocy normy, bądź stosunku, w jakim konkretny akt pozostaje do odpowiedniej normy. Wtedy może zrodzić się obawa, pod jaką właściwie normę dam