Strona5

wania ultrafioletowego, uwalnia się atom chloru, będący katalizatorem rozpadu ozonu (0₃); reakcja przebiega wg następującego schematu:

CF₂C1₂ + hv CF₂C1 + C1‘ CFC1₃ + hv -> cfci₂ + cr

W ten sposób następuje spadek koncentracji (stężenia) ozonu i tworzenie się tzw. dziur ozonowych. Konsekwencją zmniejszenia powłoki ozonowej jest zwiększenie natężenia promieniowania ultrafioletowego, które jest zabójcze dla organizmów żywych. Kilkuprocentowe zmniejszeni^ się ozonosfery może mieć dramatyczne skutki: wzrost zachorowań na raka skóry i chorobę oczu (z zaćmą i ślepotą włącznie), zakłócenia układu immunologicznego, wzrost zachorowań na choroby zakaźne. Nadmiar promieniowania ultrafioletowego uszkadza strukturę kwasów nukleinowych, powodując liczne mutacje genetyczne, upośledza fotosyntezę. Może to niekorzystnie odbić się na całych systemach ekologicznych, gdzie wyłączenie jednego ogniwa w łańcuchu troficznym spowoduje zachwianie równowagi biologicznej.

Efekt cieplarniany, zwany też szklarniowym, to zjawisko ocieplania się klimatu Ziemi, polegające na zatrzymywaniu pewnej ilości ciepła emitowanego do atmosfery. Jest to spowodowane wzrostem zawartości gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla, freonów, metanu, podtlenku azotu. Gazy szklarniowe mają różną zdolność pochłaniania ciepła, stąd wynika ich niejednakowy wpływ na ocieplenie się klimatu (rys. 2.10). Na efekt cieplarniany pośrednio wpływają i inne gazy powstające podczas spalania, np. tlenek węgla, węglowodory, tlenki azotu. Gazy szklarniowe, głównie C0₂, z jednej strony przepuszczają widoczne dla oka ludzkiego pasmo fal słonecznych, z drugiej zaś absorbują promieniowanie podczerwone (cieplne), zapobiegając w ten sposób ucieczce ciepła atmosferycznego w kosmos.

Proces ten jest podobny do tego, jaki występuje w szklarni lub w pozostawionym w słońcu zamkniętym samochodzie. Wzrost zawartości C0₂ i innych gazów szklarniowych może zatem podnieść temperaturę Ziemi do niebezpiecznego

LU podtlenek azotu mm freony CFC-12 inne

LU dwutlenek węgla

metan

Rys. 2.10. Udział gazów szklarniowych pochodzenia antropogenicznego w procesie ociep-

lenia globalnego

(wg GUS - Ochrona Środowiska, I999)

poziomu, a w końcowym efekcie może przyczynić się do zmian klimatu, pogorszenia się warunków klimatycznych (upały, susze), wzrostu częstości występowania anormalnych zjawisk pogodowych i klimatycznych, niekiedy o ekstremalnym natężeniu. Skutkiem podwyższenia temperatury będą ogromne zmiany w globalnej strukturze i intensywności opadów. Wzrost średniej rocznej temperatury o ok. 3°C może doprowadzić do topnienia lodowców na biegunach. To z kolei spowoduje podniesienie się poziomu mórz i zatopienie wielu nizinnych obszarów lądu. Inna hipoteza mówi, że stopienie lodowców spowoduje zmianę kierunku Golfstromu i w efekcie przyniesie oziębienie.

Źródłem gazów powodujących efekt cieplarniany są przede wszystkim procesy spalania paliw (węgla i ropy naftowej). Nie bez znaczenia jest wycinanie lasów (w szczególności tropikalnych) i pożary sawanny. Rolnictwo ma tu także duży „wkład”, gdyż jest źródłem metanu pochodzącego z uprawy ryżu i hodowli bydła. Źródłem metanu są również wysypiska odpadów, górnictwo, gazownictwo, a także naturalne procesy beztlenowego rozkładu materii zachodzące w środowisku.

2.6. SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZANIECZYSZCZENIOM POWIETRZA

Wzrost zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, związany z rozwojem przemysłu i komunikacji, wywołał potrzebę ochrony powietrza oraz zabezpieczenia gospodarki i człowieka przed szkodami powstającymi wskutek emitowania zanieczyszczeń do atmosfery.

Ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery powodowanych przez niedoskonałe procesy technologiczne i procesy spalania polegają przede wszystkim na: a) odpylaniu, unieszkodliwianiu gazów odlotowych i eliminowaniu wyziewów przemysłowych przez:

- wprowadzanie urządzeń odpylających i oczyszczających (filtrów, odpylaczy) o wysokiej skuteczności, np. cyklonów¹, multicyklonów, filtrów tkaninowych, filtrów mokrych, elektrofiltrów²,

109

1

   Cyklon- urządzenie do oczyszczania gazu z cząstek stałych, pozwalające skutecznie usuwać ziarna pyłu o wymiarach większych niż 60 pm (skuteczność odpylania 70-99%). Cyklony stosuje się do odpylania w ciepłowniach, elektrowniach, elektrociepłowniach, hutach, zakładach chemicznych i innych. W celu zwiększenia skuteczności odpylania cyklony łączy się w baterie (multicyklony). Większość zainstalowanych w Polsce urządzeń odpylających stanowią filtry tkaninowe i cyklony.

2

   Elektrofiltry - elektryczne urządzenia odpylające o bardzo wysokiej skuteczności działania rzędu 99%. Wychwytują pył na zasadzie jonizacji gazów odlotowych w polu elektrycznym.