s gli

Tabela 4.2. c.d.

	2	3	4
		Niż (lokalnie), wyżyny.	Zaznacza się wielki zalew morski
	Jura (J)	G. Świętokrzyskie: piaskowce,	obejmujący prawie całą Polskę.
	142 - 206	mułowce, wapienie, margle. Karpaty (Tatry, Pieniny): piaskowce, łupki, margle,	W wyniku górotwórczych ruchów kimeryjskich (staroalpgskkh) formuje się wał na osi Kielce-Wołin (tzw. wał
MEZOZOICZNA		wapienie.	środkowopolski). Na obszarze tym stosunkowo płytko pod powierzchnią terenu występują grunty skaliste. Na zachód od wału utworzyła się niecka szczerińsko-łódzkcMmechowska.
	Trias (T)	Wyżyny (lokalnie): zlepieńce,	Początkowo okres jest lądowy, później
	206 - 248	piaskowce, mułowce, iłowce, wapienie, dolomity, Karpaty (Tatry): piaskowce, łupki, wapienie, dolomity; Sudety: zlepieńce, piaskowce, łupki, wapienie.	następuje zalew morski. Tworzą się dolomity kruszconośne. .
	Perm (P)	Wyżyny (lokalnie): zlepieńce,	Jest to schyłkowa część góro twórczości
< 5	206 - 290	piaskowce, porfiry, melafiry. G. Świętokrzyskie: zlepieńce, piaskowce, łupki, wapienie, dolomity. Sudety: zlepieńce piaskowce, ilowce, łupki, wapienie.	hercyńskiej. Towarzyszy temu silny wulkanizm lądowy (ryolity, melafiry). Perm jest okresem lądowym. W wysychających w gorącym klimacie zbiornikach wodnych tworzą się złoża soli i gipsu. Formują się osadowe złoża miedzi. W osadach permskich występują lokalnie na Niżu niewielkie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego.
	Karbon (C)	Wyżyny (lokalnie): zlepieńce.	W początkowej części okresu dominują
o	290 - 354	piaskowce, łupki, margle.	warunki lądowe. W ciepłym i wilgotnym
N Q		G. Świętokrzyskie: łupki,	klimacie tworzą się złoża węgła kamień-
U 3 Oh		wapienie. Sudety: zlepieńce, piaskowce, łupki, granity, sjenity, melafiry.	nego. Górotwórcze ruchy hcrcyńskic (waryscyjslde) powodują wydżwiganie G. Świętokrzyskich i Sudetów. W Sudetach procesowi temu towarzyszą zjawiska plutoniczne (intruzje granitowe) i wulkaniczne.
	De w on (D)	G. Świętokrzyskie: zlepieńce.	Początkowa część okresu jest lądowa.
	354-417	łupki, wapienie, dolomity. Sudety: zlepieńce, łupki, wapienie, kwarcyty, gabra.	po czym następuje wielki zalew morski. Zaznacza się końcowa faza górotwór-czości kaledońskiej Wypiętrzeniu podlegają G. Świętokrzyskie i Sudety.

—“	2	3	4
	Sylur (S)	G. Świętokrzyskie: zlepieńce,	W początkowej części okresu
	417 - 443	piaskowce, łupki.	fałdowaniu ulegają Góry Święto-
		Sudety: łupki, kwarcyty,	krzyskie. Następuje zalew morski.
< §		zieleńce, gabra.	W końcowej części okresu wypiętrzeniu ulegają Sudety. Towarzyszą temu intruzje magmowe.
o 6	Ordowik (0)	G. Świętokrzyskie: piaskowce	Okres przeważnie morski. Pod jego
N O	443 - 495	kwarcytowe, łupki.	koniec następuje sfaldowanie i wy-
EU i Cu		Sudety: wapienie, łupki, kwarcyty, zieleńce.	dźwignięcie Sudetów.
	Kambr (Cm)	G. Świętokrzyskie: piaskowce	Wielki zalew morski. Początek góro-
	495 - 545	kwarcytowe, łupki. Sudety: łupki ilaste, łupki krystaliczne, wapienie	twórczych ruchów kaledońskich zaznaczający się w G. Świętokrzyskich
	przed 545	G. Świętokrzyskie (lokalnie):	Silne ruchy górotwórcze. Zjawiska
e<		łupki ilaste i słabo zmetamor-	intruzji magmowych oraz silny meta-
		fizowane łupki krystaliczne;	morfizm. Formuje się sztywna skorupa
2		Sudety: gnejsy, amfibolity,	ziemska.
8		granulity, łupki krystaliczne,
cu		kwarcyty, granity, gabra

Dla Sudetów charakterystyczne są skały metamorficzne oraz głębinowe i wylewne skały magmowe. Ponadto występują zlepieńce piaskowce, mułowce, wapienie W polskich Tatrach skały magmowe i metamorficzne zajmują stosunkowo mało miejsca, dominują tu skały wapienne. Dla pozostałej części Karpat charakterystyczne są skały fliszowe, stanowiące miąższe kompleksy wzajemnie przewarstwiąjących się piaskowców i łupków ilastych. W mniejszym stopniu występują tu wapienie i lokalnie wylewne skały magmowe W Górach Świętokrzyskich decydujące znaczenie mają skały osadowe (piaskowce, łupki, zlepieńce, wapienie). Cała strefa wyżynna Polski zbudowana jest głównie z różnowiekowych skał węglanowych (wapienie, margle, kreda, węglanowe opoki) o zmiennych właściwościach fizyczno-mechanicznych. Na terenie Wyżyny Śląskiej spotykane są też zdiagenezowane skały okruchowo-ilaste (piaskowce, łupki). Na Wyżynie Krakowskiej w wielu miejscach występują wylewne skały magmowe. W Niecce Nidziańskięj na powierzchni występują gipsy. W północnej części kraju grunty skaliste blisko powierzchni występują stosunkowo rzadko. Są to wapienie, margle, iłowce. Mogą to być wychodnie lokalnych skał podłoża, albo są to porwała (kry) lodowcowe, czyli olbrzymie masy skalne przyniesione na obecne miejsce przez lądolód.

4.2,5. Budowlane cechy gruntów skalistych

Zasadniczo wszystkie grunty skaliste są bardzo dobrym podłożem budowlanym. Ze względu na wytrzymałość dzieli się je na dwie grupy:

29