IMAG0758 (7)

XXVII

fakty, próbował ujmować niektóre z nich w formuły matematyczne, bliski był metody eksperymentalnej, ale nie doszedł do jej stosowania. Dlaczego? — Postaram się to wyjaśnić w dalszym ciągu mych rozważań, a zwłaszcza w uwagach końcowych.

2. System pedagogiczny a system filozoficzny

Herbart stworzył system pedagogiczny i wyłożył go w dwu dziełach: w Pedagogice ogólnej (1806) i w Zarysie wykładów pedagogicznych (1835; i 1841). Ale Herbart wypracował również swój system filozoficzny. Jakiż zachodzi związek pomiędzy jego filozofią a pedagogiką?. — Taki przede ' wszystkim, że jedyne dwie iikuki ^oMocnicze, na których zbudował swą pedagogikę, mają u niego charakter filozoficzny i wchodzą w skład jego, sy-stemu filozoficznego. Pedagogika Herbarta wiąże się z jego filozofią przez swoje nauki podstawowe: przez psychologię i filozo-fi^pfeaktyczna.

- Lecz nie dość na tymhBama pedagogika jest częścią systemu filozoficznego, i to bardzo ważną. Proszę posłuchać, co o tym powiedział 'Herbart w swoich Aforyzmach pedagogicznych. .■TmŚWŚty z tych *g»yzrnów "brżmrlak: „Jak pewną jest rzeczą* że filozofia ma mówić o przeznaczeniu i naturze człowieka, tak samo jest pewnikiem, że pedagogika chce być nauką filozoficzną, a nawet być nią musi. Powinna nią być? ponieważ człowieka należy w pełnym tego słowa znaczeniu wychować do cnoty; musi nią być, ponieważ bez znajomości natury człowieka błądzi się w mroku, jeżeli chodzi o zdanie sobie sprawy z możliwości jego wykształcenia i zniekształcenia. O zniekształcenie nietrudno zwłaszcza w naszych tak bardzo chwiejnych czasach, gdy tymczasem doświadczenia dawniejszych czasów Zależały od coraz bardziej zmieniających się okoliczności. Skutkiem tego mądrość oparta o dawniejsze doświadczenia, o ile wynika z obserwowania, jakimi ludzie byli dawniej, może się wkrótce okazać zupełnie niewystarczającą”.

„Niestety, bezmyślność niektórych systemów filozoficznych jest tak wielka, że zupełnie się nie troszczą o ścisłe powiązanie