page0807

799

Sokrates

niki natury, a z niektórymi z nich, jako to z Anaxagorasem i Archelausem, bliższe wiązały go stosunki. Lecz właściwy mu kierunek pomysłów jest własnej pracy nabytkiem i wydatne sw'ego charakteru piętno sam w sobie wyrobił niezależnie od wzorów obcych. Największy względnie wpływ, lecz pośredni tylko i ujemny, wywarły nań ruchliwa działalność, zabiegi i pozorna mądrość Sofistów, powodując go do jasnego i logicznego przedstawienia niezachwianego swego przekonania, co do pierwiastku kierującego myślami i czynnościami ludzkiemi, co do podstawy na której są oparte. Pojęcie takowe, sądził, nie mogło być zęwnątrz nabyte, obcą pomocą wpojone, lecz powinno się samo przez się rozwijać w umyśle człowieka i w głębi istoty jego wkorzenić. Dla tego |ak sam zatopiony w głębokich myślach częstokroć przez wiele godzin nieporu-szony w jednem pozostawał miejscu, tak i w innych usiłował wzbudzić upodobanie mądrości, zachęcając do rozmyślania, nasuwając godne zastanowienia przedmioty. Rozmowy jego i wykład są przeto wyrażeniem poglądu jego na filozofiją, jako sprawę każdego człowieka osobiście dotyczącą. Widzimy go przemawiającego na miejscach publicznych, po ulicach, w gimnazyjach, w' war-sztach rzemieślniczych i w pracowniach mistrzów' sztuki, korzystającego z każdej sposobności z zastosowaniem mało znaczących na pozór zdarzeń i okoli-cznońci, zawiązującego rozmowę, wyzywającego do rozpraw, zamiany zdań i roztrząsania różnorodnych kwestyj. Utworzona i wydoskonalona w ten sposób przez niego sztuka wywodu i zgłębienia przedmiotu w rozmowie otrzymała nazwisko metody Sokratesa, którą sam żartobliwie maieutyką t. j. sztuką położniczą mianował, z powodu, iż zrzekając się pozornie własnej wiedzy i wstępując niejako w sferę myśli innych oson, ułatwiał im objaw i rozwój pomysłów które już w zarodzie posiadali. Często używał także ironii, mianowicie jako broni odporne^ i nikt lepiej od niego nie znał sztuki przekonywania ludzi zarozumiałych o ich nieświadomości, za pomocą pytania niespodzianego i podchwytującego.. Zajęcia wzbudzone jego sposobem wykładu i szacunek jaki mu zjednała jego czysta moralność, w niczem nieposzlakowana nigdy godność osobista, ściągały do niego młodzież i ludzi różnego wieku, oświaty i usposobienia, którzy się z dumą i chlubą uczniami jego mianowali, chociaż obcowanie jego i wykład nie u wszystkich jednakowe wydały owoce. Troskliwość o umysłowe kształcenie uczniów i zwolenników była zapewne powodem iż własnego domu sprawy cokolwiek zaniedbywał, a w skutku tego często znosił wyrzuty, oburzenie i drażliwo uniesienia swój małżonki Xantyppy. Od obowiązków obywatela zaś nigdy się nie uchylał. Odbył trzy wyprawy w czasie wojny pelo-ponnezkiej; w pierwszej z nich w r. 39 życia przy oblężeniu Potidei w Tracyi przewyższył wozystkich swych ziomków w wytrwałości, z jaką ponosił trudy wojenne podczas zimy, i ocalił życie Alcybiadesowi, któremu odstąpił chlubną nagrodę za ten czyn otrzymaną. Siedm lat później uniósł na ramionach ze zgiełku bitwy Xenofonta, ogłuszonego upadkiem z konia i przy odwrocie Ateń-czyków był ostatnim. Po trzeci raz walczył za ojczyznę pod Amfipolis w roku 420 przed Chr. W 95 roku wieku swego jako członek rady pięciuset mia-now'nany Epistates, czyli przewodnikiem i kierownikiem zgromadzenia ludowego, wybawił swą niezachwianą stałością wodzów, którzy otrzymawszy zwycięztwo przy wyspach Arginuzyjskich zaniedbali pochować poległych w boju, przez co ściągnęli na siebie oburzonie zgromadzonego ludu. W innych okolicznościach śmiały stawiał opór przeciw niesłusznym uroszczeniom trzydziestu tyranów. Wydatnie nacechowana osobistość, nieugiętość zasad Sokratesa, musiały mu spowodować niechętnych i nieprzyjaciół; w ten sposób wyją-