image052 (18)

B. Nirmtctko. Kctalcentr cW«, Waisrawj 200". ISBN V78-8J.«K0?11-8. ł ly, WAlPZOCi?

Cele prakiyczne uczenia się 105

sportowe i artystyczne. Nazywana jest też psychomotoryczną, gdyż obejmuje głównie koordynację czynności ruchowych. Tą dziedziną, ledwie zarysowaną w oryginalnej koncepcji Blooma, zajęło się kilkoro jego następców (Niemiecko, 1990a, s. 227-228). Ich dorobek można streścić w następującej taksonomii celów kształcenia dziedziny praktycznej:

A.    Naśladowanie działania, czyli etapowe wykonywanie złożonych czynności i systematyczne porównywanie ich przebiegu z dostarczonym wzorem. W zakresie wychowania fizycznego i innych umiejętności ruchowych przykładem na to jest Dariusz.

Aczkolwiek Dariusz prawie wszystko pilnie ćwiczy, nie wykracza poza opanowanie pojedynczych elementów. Nawet pismo odręczne składa się u niego z niepowiązanych liter. Gubi się na boisku sportowym, a w drużynie wykazuje pewną przydatność jedynie na pozycji obrońcy. Stara się nie popełniać błędów, ale brak mu płynności i koordynacji ruchów. Słaba pamięć mięśniowa powoduje, ze musi stale ćwiczyć podstawowe elementy gry i jest zalezny od wzoru ze strony nauczyciela i sprawnych ruchowo kolegów.

B.    Odtwarzanie działania, czyli wykonywanie złożonych czynności samodzielnie i w całości, ale z ograniczoną płynnością i swobodą. Tak ćwiczy Celina.

Celina nie przykłada się do treningu, ale potrafi wykonać większość ćwiczeń fizycznych na zadowalającym poziomie. Mimo że jest z natury szybka i wytrzymała, w grze zespołowej jej przydatność jest ograniczona ze względu na wolne tempo poruszania się po boisku. Nie ma tez zamiłowania do żadnych prac ręcznych, a siedzenie w pracowni ją śmieszy. Tak więc umiarkowany poziom sprawności ruchowej Celiny jest pochodną jej niewielkiego zainteresowania tą dziedziną uczenia się.

C.    Sprawność działania w stałych warunkach, czyli dokładne i skuteczne wykonywanie złożonych czynności w sytuacjach, w których były ćwiczone. Taką sprawność wykazuje niewątpliwie Beata.

Beata jest mistrzynią szycia i szydełkowania, solidną zawodniczką w grach zespołowych, utalentowaną dekoratorką wnętrz, a nade wszystko - wzorowo zadbaną dziewczyną. Wszystkie prace „wokół siebie" wykonuje doskonale, dając przykład mniej sprawnym koleżankom. Mozę jeszcze przydałoby się u niej trochę fantazji, ale czy można jej wymagać od kogoś podobnie wszechstronnego w dziedzinie praktycznej?

wv/w.waip.com.pl

B. Nirnuctko, KltUleatie «boine. Wanawi 2007. ISBN 878-Sł-OCKO?-! 1 -8.« by WAlP 2007

106 Rozdzwł J. Jik poebiega iKrenw się <zynnoi<l?

D. Sprawność działania w zmiennych warunkach, czyli automatyzacja czynności składowych, pozwalająca na szybkie modyfikacje złożonej czynności, wykonywanej z oszczędnym nakładem energii. Do tej kategorii należy sportowe mistrzostwo Andrzeja.

Obserwacja gry Andrzeja to prawdziwa satysfakcja. Zmysł taktyczny, niekonwencjonalne akcje, elegancja poszczególnych zagrań. Im trudniejszy przeciwnik, tym Andrzej gra lepiej. Proponowano mu szkołę sportową, lecz rodzice się sprzeciwili, a i on sam nie miał ochoty na codzienne treningi. Pozostał surowym talentem do wszystkich czynności ruchowych, których wszakże niewiele ma szkoła w programie. Warto może wspomnieć o kaligraficznym piśmie, ale czy to jeszcze się liczy w gimnazjum?

Taksonomia dziedziny praktycznej opartej na ćwiczeniu jest w większym stopniu planem zajęć edukacyjnych niż pozostałe taksonomie, będące głównie typologią postaw i dróg myślenia. Treningi sportowców wyczynowych zaczynają się zawsze od ćwiczenia pojedynczych elementów. Andrzej też musiał kiedyś nauczyć się najprostszych ruchów, ale - w przeciwieństwie do Dariusza - to stadium przeszedł szybko i gładko. Celina, gdyby więcej ćwiczyła, dogoniłaby Beatę.

Umiejętności praktyczne wymagające od uczniów automatyzacji poruszanie się, pływanie, kulturalne jedzenie, mówienie, czytanie i pisanie (jako techniki), taniec towarzyski, gra na instrumencie - są bardzo liczne. Ich rola w rozwoju człowieka bywa niedoceniana, choć - według twórcy teorii czynności - są „niewątpliwie najpierwotniejszą i najstarszą historycznie formą czynności" (Tomaszewski, 1963, s. 142).

Synteza dróg uczenia się

Zwolennikom postępu dydaktycznego może wydawać się, że działanie praktyczne i jego podstawa - wiedza proceduralna - są najlepszym sposobem poznania świata i przygotowania ucznia do życia, a przyswajanie wiadomości i wiedza deklaratywna są tylko ich etapem i namiastką, niezbędną wtedy, gdy brak warunków do szerszego stosowania wiadomości. Przed takim uproszczeniem przestrzegał nas twórca tego rozróżnienia wiedzy, John Anderson (1983, s. 39). Jego zdaniem w wiedzy deklaratywnej tkwi możliwość różnorodnego wykorzystania, podczas gdy wiedza proceduralna jest skuteczna tylko w jeden, właściwy dla siebie sposób. Wiedza deklaratywna jest w działaniu niepewna, lecz elastycz-na, zaś wiedza proceduralna jest skuteczna, lecz sztywna.