img003 (60)

Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zarys 11

ROZDZIAŁ I. POJĘCIE PRAW CZŁOWIEKA

1. Prawa człowieka - pojęcia

Współcześnie nie ma jednej.powszechnie uznanej definicji praw człowieka. Wśród mnogości terminów można przytoczyć definicję Polskiego Czerwonego Krzyża: Prawa człowieka stanowią zespół norm zarówno prawa międzynarodowego, jak i prawa wewnętrznego, które zapewniają każdej jednostce ludzkiej możność istnienia i działania w sposób odpowiadający przyrodzonej i niezbywalnej godności tej jednostki jako członka wspólnoty ludzkiej poprzez przyznanie jej dostępu do określonych dóbr materialnych i duchowych oraz swobody zachowywania się w określony sposób, jak również poprzez zakaz przeszkadzania jednostkom ludzkim w korzystaniu z przysługujących im praw i swobód¹. Inne jest sformułowanie Wiktora Osiatyńskiego, iż Prawa człowieka są to powszechne prawa moralne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem².

Relacje między państwem a jednostką opierają się na sformułowaniu -rządzącym wolno tylko to, na co im prawo zezwala, ludziom zaś wszystko, czego prawo nie zakazuje³.

Rozróżnia się dwie grupy praw człowieka:

1)    Prawa materialne, to konkretne wolności i prawa przysługujące człowiekowi, np. wolność słowa, sumienia i wyznania, które tworzą pewien katalog, podlegający poszerzeniu o prawa ujawniające się wraz z rozwojem cywilizacyjnym, np. z informatyką, genetyką;

2)    Prawa proceduralne, to dostępne człowiekowi sposoby działania i związane z nimi instytucje umożliwiające dochodzenia praw, inaczej mówiąc to ochrona praw człowieka⁴. Może ona być dokonywana poprzez:

-    organy wewnętrzne danego państwa - system wewnętrzny - trybunał konstytucyjny, sądownictwo powszechne i administracyjne, instytucja rzecznika praw obywatelskich,

-    organy ponadnarodowe w ramach Unii Europej skiej,

-    organy międzynarodowe: powszechne, regionalne i subregionalne.

Obok tych mechanizmów - gwarancji prawnoinstytucjonalnych - są również ustrojowe, tj. system polityczny z rozdzielonym i równoważącym podziałem władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, z poszanowaniem zasady nieza-

1

   Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - wprowadzenie, [w:] www.pck.org.pl

2

   W. Osiatyński, Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka, [w:] Szkoła praw człowieka. Teksty wykładów. Zeszyt 1, Warszawa 1998, s. 16.

3

   M. Nowicki, Co to są prawa człowieka?, [w:] tamże, s. 11.

4

   B. Banaszak, Zagadnienia podstawowe. Terminologia, [w:] B. Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M. Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wojtowicz, System ochrony praw człowieka, Kraków 2003, s. 14-16.