img017 (53)

212 Rozwój po Śląsku: procesy kapitalizacji kultury w śląskiej społeczności górniczej

Jak przychodzi jakiś obcy, co w innej kulturze się urodził, to wiadomo, że on nie będzie robi! tego samego co my robimy, lo wiadomo, że musi być człowiek tolerancyjny. Jak należy do innej wiary, a jest normalny człowiek, to wiadomo, my wierzymy w to, oni wier/a w to, wiadomo. Tak że trzeba patrzeć na to z różnych stron, to tacy sami ludzie jak my, jak nie przeszkadzają, nie robią na złość... (fok. •!),

Z mojego punktu widzenia Radzionków raczej się otwiera na le społeczności, oczywiście te wszystkie umiarkowane rzeczy związane z lradycją, one przechodzą przez dosyć mocne sito moralne, jak wiara czy leż tradycja śląska. Natomiast lo nie jest lak, że odrzucamy wszystko inne. tylko przyjmujemy, jeżeli są dobre i mieszczą się w tym sicie - asyniilujemy, a jeżeli nie, to nie potępiamy (wyw. 34).

Pielęgnowanie tradycji i tożsamości radzionkowian odgrywa zatem w procesie istotną rolę, czego są świadomi sami mieszkańcy i ich liderzy. Lokalna tożsamość jest traktowana jako narzędzie upodmiotowienia i źródło zasobów rozwojowych, jak twierdzą radzionkowianie, potencjał rozwojowy gminy leży w samych mieszkańcach i ich kulturze, Radzionków jest bowiem „silny swoimi mieszkańcami” (wyw. 21).

Z ludzi to wynika. Z ludzi, z ich usposobienia, z wartości, które wyznają, z, charakteru, z. chęci zrobienia czegoś, z chęci współpracy, z chęci zrozumienia, z. chęci wysłuchania nawet przeciwstawnych poglądów, z. chęci wyjaśnienia sporów z tego wynikających, no wiadomo, że nic prosto się rodzi. Siła społeczności (wyw. 19).

No właśnie miasto silne mieszkańcami, oparte i ustanowione w tej całej tradycji śląskiej. w tradycji katolickiej, jak również miasto nowoczesne, otwarte na wszystko, co dobre przynosi świat, miasto, gdzie (...) zrównoważony rozwój jest najważniejszy.

I przede wszystkim właśnie dzięki mieszkańcom jest on możliwy, ho my tu ten kapitał mamy, nie musimy go szukać (wyw. 21).

Oprócz łreści tradycjonalnego radzionkowskiego habitu.su o procesach rozwoju i upodmiotowienia społeczności Radzionkowa decydują również pozostałe wymiary kulturowego kapitału. Dotyczy to przede wszystkim szeroko rozumianej polityki kulturalnej, jaką lokalne władze prowadzą wspólnie z mieszkańcami zorganizowanymi w licznych stowarzyszeniach i fundacjach. Bogate, ożywione życie kulturalne miasteczka jest źródłem podmiotowości mieszkańców i wzmacnia ich społeczną aktywność. Otwarty dostęp do licznych form rozrywki, wydarzeń sportowych i kulturalnych staje się formą reprezentacji i upodmiotowienia (por. Mayo 2000). Uczestnictwo mieszkańców w kulturze otwiera ponadto społeczność na zewnętrzne wartości kulturowe i pozwala na jej integrację z szerszym układem społecznym.

Niewątpliwym atutem społeczności Radzionkowa jest również historycznie utrwalona sieć społecznych kontaktów (kapitał sieciowy) oraz społeczna integracja mieszkańców gminy. Stanowiące spuściznę tradycyjnej śląskiej społeczności górniczej znaczne spokrewnienie i spowinowacenie mieszkańców, a także bliskie relacje sąsiedzkie i koleżeńskie zdecydowanie ułatwiają powstanie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Społeczne kontakty w gminie wyrastają z historii społeczności górniczej i typowej dla niej tradycji spotykania się i wspólnego spędzania czasu wolnego. Jeden z respondentów wspomina:

Z dzieciństwa jak pamiętam, na przykład lato, okres wakacyjny, to tak jak było dwa miesiące wakacji, to rodzice maja taki jakby luz leż, leż. mają wakacje, bn tak zawsze jednak ktoś się z rodziców zajmował tą szkolą dziecka. To myśmy chodzili lak od sąsiada do sąsiada. Mój ojciec jest człowiekiem jeszcze umuzykalnionym, to tam na akordeonie, na gitarze. To myśmy takie ogniska robili praktycznie dzień w dzień (wyw. 16).

Choć kontakty te obecnie nie są tak częste jak w przeszłości, na co zwracają uwagę mieszkańcy, nie zanikają. Stanowią podłoże aktywności obywatelskiej radzionkowian.

Kontakty, tradycje, one są utrzymywane (...) w jakimś sensie tam zanikają, i to wynika z postępu w każdej materii, środków technicznych, elektronicznych, teraz kwestia tego czasu, swojego czasu, bardziej ograniczona, niż lo bywało. Ale to wcale nie znaczy, że ci mieszkańcy ze sobą się nie kontaktują, nie współpracują, nie czynią wspólnie czegoś dobrego (wyw. 8).

Nada! na ogół wszyscy się znamy i tutaj przeważnie sa rodziny takie rdzenne, z dziada pradziada tutaj mieszkamy i tworzymy tutaj taką jedną wielką rodzinę. Znamy się i to również zobowiązuje do takich prawych zachowań (...), każdy się stara, żeby wypaść jak najlepiej. I każdy chce jak najlepiej dla swojej okolicy (fok. -I).

Radzionków ma długie tradycje współdziałania i samozorganizowania społecznego. Jak już wcześniej wspomniałam, w tworzeniu lokalnego społeczeństwa obywatelskiego znaczną rolę odegrał - należący do najstarszych na Górnym Śląsku - klub sportowy Ruch Radzionków. W swojej już prawie dziewięćdziesięcioletniej działalności klub pełnił przede wszystkim funkcję integracyjną, spajając lokalną społeczność wokół idei samorządności, tradycyjnych wartości i obywatelskiego ducha. Podstawę dla kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego tworzyły także inne historyczne organizacje, jak Związek Hodowców Gołębi Pocztowych, chór „Harfa" czy Zespół Pieśni i Tańca „Mały Śląsk”, które od dziesiątków lat bezustannie integrowały mieszkańców. Podobną funkcję pełnił kościół katolicki, parafia i organizowane przez nią pielgrzymki. Zaangażowanie we wspólne sprawy wytworzyło między mieszkańcami więź. która zwrotnie wzmacniała umiejętność współdziałania i lokalne społeczeństwo obywatelskie. Na gruncie tychże doświadczeń również wytworzyło się w gminie - obecnie szczególnie cenne - zaufanie społeczne: zarówno poziome (zaufanie do pozostałych mieszkańców), jak i pionowe (zaufanie do władz gminy).

Dość specyficzne w Radzionkowie jest społeczne działanie. (...) budzie się łączą i coś chcą zrobić. (...) la myślę, że to jest po prostu spuścizna naszych przodków, dziadków, pradziadków (wyw. 27).