img019 (50)

obywatelstwo społeczne ma potencjalnie bardziej egalitaryzujący charakter. Potencjalność funkcji egalitaryzującej wynika m.in. z tego, że formalnemu dostępowi do „doinwestowanych” szkół podstawowych, bibliotek i ośrodków zdrowia towarzyszą szeroko rozpoznane nieformalne praktyki instytucjonalnej segregacji (stwierdzone m.in. w podmiejskich szkołach, działających w środowiskach daleko idącego zróżnicowania społecznego mieszkańców). Nawet jednak mając na uwadze te zjawiska, sądzić można, że zgromadzone dane odkrywają, szczególnie obserwowalne w dłuższej perspektywie, mechanizmy różnicowania społecznego. Badania na temat roli poziomu gminnego w stratyfikacji społecznej Polaków ukazują, że na pewną część społecznej stratyfikacji składa się specyficzne uwarstwienie mieszkańców na poziomie gminnym (a nie tylko ogólnokrajowym). H. Domański i A. Pokropek²⁹ tłumaczą to zjawisko formułując hipotezę o specyfice transferów m.in. z pomocy społecznej w niektórych gminach. Towarzyszą temu, jak sugerują prezentowane przez mnie dane, mechanizmy potencjalnego różnicowania struktury społecznej przez dostęp do usług określonego typu. Szanse życiowe obywatelki zagrożonej wykluczeniem społecznym mogą się potoczyć inaczej w gminie, w której istnieje dobra szkoła podstawowa, programy przeciwdziałania narkomanii, świetlice szkolne i programy zdrowia, niż w gminie, w której nie prowadzi się takich działań.

Podziękowania

Zaprezentowane badania zostały sfinansowane ze środków własnych Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego. Składam podziękowania prof. M. Karwowskiemu z Akademii Pedagogiki Społecznej za pomoc realizacji analizy ilościowej na potrzeby tego tekstu, prof. R. Szarfenbergowi i prof. Rysz-Kowalczyk z Instytutu Polityki Społecznej UW dziękuję za uwagi do pierwszej wersji artykułu, Krzysztofowi ~⁹ H. Domański, A. Pokropck, Podziały terytorialne, globalizacja a nierówności .społeczne. Wprowadzenie do modeli wielopoziomowych. IFiS PAN, Warszawa 2011, s. 69. A ściślej -autorzy tłumaczą różnice między regionalnymi nierównościami dochodowymi -większymi dla gospodarstw domowych, niż dla jednostek przy pomocy potencjalnych międzygminnych różnic w lokalnych transferach społecznych.

Strzałkowskiemu, wicemarszałkowi województwa mazowieckiego dziękuję za pomoc w realizacji wywiadów eksperckich z lokalnymi praktykami polityki społecznej.

Aneks 1

Wykaz zmiennych tworzących analizowane indeksy (po usunięciu zmiennych, które w badanym zbiorze bardzo rzadko przyjmują wartość niezerową oraz zmiennych nieskorelowanych z pozostałymi składowymi indeksu)

Nazwa indeksu	Zmienne składowe oraz źródło danych
Indeksy zmiennych zależnych
Indeks działań edukacyjnych gminy	•    Inwestycje w szkołach publicznych/liczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach •    Wydatki na dokształcanie nauczycieli/liczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach •    Wydatki na świetlice szkolne/liczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach (rozdział wydatków budżetowych 85401) •    Wysokość wydatków na stypendia dla uczniów/liczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach •    Wysokość wydatków na pomoce dydaktycznc/liczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach •    Wydatki tut domy kultury/ per capito •    Wydatki na biblioteki/per capim •    Wydatki na sport/ per capita •    Liczba stypendiów za wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe/!iczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach •    Liczba stypendiów szkolnych/1 iczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach •    Liczba zasiłków szkolnych/liczba uczniów w szkołach podst. i gimnazjach
Indeks działań zdrowotnych	•    Nasycenie programami zdrowotnymi (liczba typów prowadzonych programów zdrowia publicznego z trzech, występujących w kategoriach budż.ctów gmin) •    Suma wydatków na każdy z programów (suma)//;cv capim •    Wydatki tut programy polityki zdrowotnej/per capita (rozdział wydatków budżetowych 85149) •    Wydatki na program zapobiegania AIDS//;<?;• capita •    Wydatki na program przeciwdziałania narkomanii//;^ capita

19