img030 (58)

w nich pragnienie, aby odbudować zniszczone obiekty. Ego dziecka rozwija się i wzmacnia poprzez asymilowanie dobrych obiektów, poprzez introjektowanie ich w ego i super ego. Superego staje się obiektem miłości, który jest oparciem dla dziecka w walce przeciw destrukcyjnym impulsom. Dziecko zaczyna te destrukcyjne impulsy sublimować, pojawia się troska o obiekt. Dziecko wykazuje troskę

0    obiekt, hamuje swoje popędy i częściowo zamienia je na substytuty, co stanowi początek kształtowania się funkcji symbolicznej. W pozycji depresyjnej dziecko nabywa zdolności kochania i traktowania ludzi jako jednostki. Według Klein, jeżeli pozycja depresyjna nie zostanie odpowiednio przepracowana, dalszy rozwój dziecka przebiega niekorzystnie. Zostaje bowiem zachwiana wiara dziecka w miłość, możliwości twórczej sublimacji i kształtowania się funkcji symbolicznej, W teorii Klein autyzm wczesnodziecięcy byłby rozumiany jako „nie wychodzenie” z faz>’ psychotycznego rozwoju (Jaklewicz, 1993). Klein, opisując przypadek Dicka (który od 1943 byłby zapewne zdiagnozowanyjako dziecko autystyczne), zwróciła uwagę na jego stereotypie ruchowe oraz brak kontaktu emocjonalnego z otoczeniem. Interpretowała ona jego zachowania jako efekt silnych agresywnych impulsów wobec matki, które na skutek identyfikacji projekcyjnej wywołały u dziecka silny lęk (Klein, 1930).

Stan autyzmu jest charakterystyczny dla krótkiego okresu po urodzeniu

1    występuje w rozwoju każdego dziecka, twierdzi Mahler (1982). Okres len nie

trwa dłużej niż kilka pierwszych tygodni (dwa miesiące [por. Johnson, 1980], trzy miesiące [por. Jaklewicz, 1993]). Dziecko w tym okresie reaguje na własne instynktowne potrzeby, natomiast przed światem zewnętrznym chroni się za „barierąprzeciwbodźcową” (Johnson, 1990). Świat obiektów jest pusty i nie jest reprezentowany w umyśle dziecka. Określenie tego okresu, jako fazy nieo-biektualnej (niezróżnicowanej), oznacza, że dziecko nie jest w relacji z żadnym obiektem oraz nie dokonuje rozróżnienia pomiędzy obiektami (np. między sobą a światem zewnętrznym). Kolejną fazę rozwoju dziecka stanowi według Mahler (i 982) faza preobiektualna, którą charakteryzuje brak rozróżniania pomiędzy self a obiektem oraz istnienie połączonej reprezentacji umysłowej self i obiektu. Mahler, Pine i Bergman (1975) piszą:    niemowlę zachowuje się i funk

cjonuje jak gdyby ono i matka stanowili wszechmocny układ — podwójną jedność z jedną wspólną granicą... ” Tworzy się symbiotyczna unia, w której przechowywane są dobre doświadczenia, złe natomiast są wyprojektowywane na zewnątrz. Bardzo istotne dla wytworzenia prawidłowej symbiozy (około 5--6. miesiąca) (Johnson, 1990) są niewerbalne sygnały wydawane przez dziecko. Im dziecko bardziej jest ekspansywne i konkretne w ich wytwarzaniu, (ym pełniejsze i trwalsze jest przywiązanie symbiotyczne. W unii symbiotycznej dziecko ma złudzenie omnipotencji, które jest czerpane z fuzji z graty Iłkującym obiektem. Sprawia ono, że dziecko czuje się silne i bezpieczne. Przeważające pozytywne doświadczenia w obrębie relacji symbiotycznej są podstawą przyszłej separacji; są warunkiem dalszego prawidłowego rozwoju. Matczyna opieka i zapewniona przez nią stabilizacja ,,dostarczają symbiotycznej zasady organizacji, która jest położną indywiduacji i narodzin psychicznych” (Mahler, Pine i Bergman 1975). Pozytywne doświadczenia symbiotyczne mają swój odpowiednik w pojęciu pierwotnej troski macierzyńskiej (primary maternal preoccupatioń) i wystarczająco dobrej matki (good-enough mother) Winnicotta

(1956).

Pierwszą fazą procesu separacji-indywiduacji jest fazą rozróżniania (6-10 miesiąc). Niemowlę uczy się różnicowania specyficznej tożsamości drugiej części związku symbiotycznego. W tym czasie pojawaa się u dziecka uśmiech rozpoznania skierowany do matki, a nieco później (ok. 8. miesiąca życia) reakcja niepokoju w kontakcie z osobami obcymi. Między 6. a 10. miesiącem życia dziecko zaczyna wykazywać lęk separacyjny, który stara się złagodzić poprzez przywiązywanie do „obiektów przejściowych”, takich jak: misie, kocyki itp. Strach przed separacją wskazuje na istnienie u dziecka mglistej świadomości, że dziecko i jego opiekun są odrębnymi elementami. W okresie nieco późniejszym (do 18. miesiąca) wzmacnia się poczucie omnipotencji u dziecka, której z jednej strony czerpane jest z symbiotycznej unii z matką, z drugiej zaś z nowych, autonomicznych funkcji dziecka. Kontaktowanie się z matką jako odrębną jednostką zaczynia być widoczne około 15. miesiąca (Johnson, 1990), 12-13 miesiąca (Baron-Cohen, 1992b), kiedy dziecko odczuwa pragnienie podzielenia lię z matką swoimi odkryciami, poprzez przynoszenie różnych rzeczy lub ich pokazywanie (w teorii Barona-Cohena wskazywanie protodeklaratywne). W okresie do około 22 miesięcy dziecko ma jeszcze jednak dwubiegunowy, niezintegrowany obraz tego samego obiektu, w tym przede wszystkim matki. Jest ona spostrzegana raz jako dobra, innym razem jako zła, natomiast nie jest spostrzegana jako jeden obiekt łączący cechy „dobra” i „zła”. Pomiędzy 22. a 30. miesiącem dziecko uzyskuje realistyczne, wewnętrzne wyobrażenie obiektu miłości, który pełni taką samą funkcję jak wcześniej dostępny zewnętrznie rodzic.

Nabycie stałości przedmiotu w rozumieniu Piagetowskim jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym, aby nabyć stałość obiektu łibidalnego. Osiągnięcie stałości obiektu jest uwarunkowane nie tylko zdolnością do zachowania umysłowej reprezentacji matki, gdy jest nieobecna, ale również stałość obiektu oznacza, że dziecko posiada obdarzony pozytywną kąteksjąobraz matki, z którą zachowuje trwałą, dobrą więź, niezależnie od stanu chwilowej frustracji. Dziecko zaczyna zachowywać uczucia przywiązania i miłości, nawet jeżeli obiekt