img046 (33)

136 Tadeusz Sokołowski

Wśród zasad ogólnych szczególnie interesująca z punktu widzenia tematu pracy jest zasada poszanowania praw podstawowych (praw człowieka i podstawowych wolności). Stosuje się ją nie tylko w państwach członkowskich, ale i w stosunkach z państwami trzecimi.

We Wspólnotach Europejskich (Unii Europejskiej) następowało stopniowe wzmacnianie ochrony praw jednostki. Początkowo przepisy traktatowe nie odnosiły się wyraźnie do ochrony praw podstawowych. Zawierały tylko prawa, które dotyczyły realizacji celów gospodarczych Wspólnot Europejskich.

Zaliczenie zasady poszanowania praw podstawowych do ogólnych zasad jest wynikiem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, który od 1969 roku zaczyna je uwzględniać i definiować. Przebiegało to etapami - od uznania, że prawa podstawowe są częścią ogólnych zasad prawa wspólnotowego i posiada on kompetencje do zapewnienia ich poszanowania, poprzez stwierdzenie, że ochrona praw podstawowych jest inspirowana konstytucyjnymi tradycjami wspólnymi dla wszystkich państw członkowskim oraz umowami międzynarodowymi dotyczącymi ochrony praw człowieka, których sygnatariuszami są państwa członkowskie, aż po odwołanie się w 1979 r. wprost do EKPCz.

Powyższe ustalenia dotyczyły możliwości powoływania się na prawa podstawowe, celem ochrony przed naruszeniami ze strony instytucji i organów Wspólnot Europejskich. Dla ochrony jednostek przed działaniami państw członkowskich, podejmowanymi celem wdrożenia prawa wspólnotowego, Trybunał Sprawiedliwości w swoim orzecznictwie przewidział możliwość kontroli w tym względzie¹³⁷.

W sprawie z 1989 r.¹³⁸ - dotyczącej stosunku państwowego monopolu telewizyjnego w Grecji do swobody przepływu usług (i do art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dotyczącego prawa do informacji) - stwierdzono, że Trybunał nie jest powołany do badania zgodności ustawodawstwa wewnętrznego państwa członkowskiego, tym niemniej musi uwzględniać przepisy EKPCz przy wykładni prawa wspólnotowego. W tym konkretnym przypadku chodziło o art. 56 i 66 TWE, które przewidywały ograniczenia swobody świadczenia usług uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego.

W innej sprawie z 1990 r.¹³⁹, która dotyczyła aborcji w Irlandii (zabroniona w tym kraju) Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że o ile aborcja jest usługą w rozumieniu prawa wspólnotowego, to jednak rozdawnictwo ulotek informujące o możliwości dokonania tego zabiegu w klinikach brytyjskich dokonywane przez studentów z własnej inicjatywy i dobrowolnie taką usługą nie jest. Tym samym uznał, że ocena zakazu rozdawania ulotek z punktu widzenia EKPCz nie należy do kompetencji Trybunału, bo Wspólnota może dokonywać kontroli przestrzegania praw jednostki tylko w zakresie obowiązywania traktatów.

¹³⁷    W. Czapliński, Zarys prawa europejskiego, Warszawa, b.d.w. s. 53.

¹³⁸    Sprawa C-260/89; Prawo Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo Prawo Wspólnot Europejskich Wybór i redakcja W. Czapliński, R. Ostrihansky, P. Saganek, A. Wyrozumska, Warszawa 2001, s. 350--352.

¹³⁹    Sprawa C-159/90; tamże, s. 356-357 i s. 627-630.