img048 (50)

Epidemiologia, rozwój i patogeneza. Te heterokseniczne pasożyty człowieka znane z rejonu Morza Śródziemnego, Środkowego Wschodu, Azji Mniejszej i Indii oraz z Afryki Zachodniej często występują endemicznie. Źródłem inwazji L. tropica są zarażone samice moskitów z rodzaju Phlebotomus. Koty, psy, gerbile stanowią naturalny rezerwuar leiszmaniozy, którą uważa się za chorobę odzwierzęcą - zoonozę. Transmisja „per cutis” z udziałem wektorów form promastigota prowadzi do rozwoju sferycznych, penetrujących do makrofagów form amastigota, które rozmnażają się przez wielokrotne podziały podłużne, zarażając coraz to nowe komórki skóry. Choroba może rozwijać się od dwóch tygodni do wielu miesięcy. Wyróżnia się dwa rodzaje zmian skórnych: owrzodzenie mokre - w ostrej leiszmaniozie i zmianę suchą - w przewlekłej leiszmaniozie. Owrzodzenia skóry pozostawiają głębokie blizny.

Wykrywanie. Stosuje się bezpośrednią mikroskopową identyfikację form amastigota w barwionym rozmazie z materiału pobranego z centrum lub brzegu zmiany. W celu wykrycia form promastigota stosuje się kultury in vitro. W przypadku zajęcia węzłów chłonnych polecane są metody serologiczne. Leczenie osób zarażonych jest konieczna. Repelenty, moskitiery są używane dla ochrony przed moskitami.

Endemicznie występuje wiele gatunków rodzaju Leishmania, które są bardzo groźne dla człowieka. Między innymi L. brasiliensis może powodować skórno-śluzówkową postać leiszmaniozy, a L. donovani wywołuje łeiszmaniozę narządową (kala azar). Objawy towarzyszące zarażeniu Leishmania mają różne natężenie: od niewielkich zmian w miejscu zarażenia do rozsianej inwazji wielonarządowej, prowadzącej do śpiączki i śmierci.

Różne gatunki sporowców z rodzaju Plasmodium powodują różne typy malarii u ludzi. Patogeny te mają podobną morfologię i podobny cykl życiowy, jednak pewne cechy różniące poszczególne gatunki są szczególnie ważne dla diagnostyki różnicowej ze względu na różny przebieg kliniczny inwazji i różne rokowanie.

W żywicielach - kręgowcach sporowce te realizują zwykle bezpłciową część cyklu, tzw. schizogonię, w organizmie wektorów, np. moskitów, odbywa się część płciowa cyklu - gamogonia ze sporogonią.

maiaria Trzeć laczKa

Morfologia. Pierwotniak ten występuje w kilku morfologicznych postaciach, które rozwijają się podczas schizogonii pozakrwinkowej (np. w wątrobie) i schizogonii endodrytrocytalnej. W fazie wewnątrzkrwinkowej pojawiają się kolejno młode formy pierścieniowante, schizonty, merozoity i gametocyty, które są pasożytami wewnątrzkrwinkowymi. Często wewnątrz schizontów obserwuje się ziarna hemozoiny, która jest końcowym produktem trawienia hemoglobiny przez pasożyty. Cechą charakterystyczną dla inwazji tego gatunku Plasmodium jest znaczne powiększenie się zarażonych erytrocytów.

Dojrzałe schizonty P.vivax są ameboidalnc, wielojądrowe 9 - 19um średnicy; powstające z nich jednojądrowe merozoity mierzą około . -_:,_x ^ l,5pm; okrągłe makrogametocyty i    ')

mikrogametocyty mają średnicę około 10pm i około 7pm odpowiednio. Oprócz tych form, występujących się w organizmie człowieka, w wektorach po kariogamii rozwijają się oocysty z haploidalnymi smukłymi, sporozoitami wewnątrz.

Epidemiologia, rozwój i patogeneza. P.vivax jest heteroksenicznym pasożytem człowieka, dobrze znanym z subtropiku i tropiku, a także z rejonów o klimacie umiarkowanym - w Europie występuje endemicznie w Grecji i Turcji. W Polsce wykrywa się inwazje, zawlekne głównie z Afiyki, rzadziej z Azji. Na Swiecie stwierdza się ok. 500 min nowych przypadków malarii rocznie, a ok. 1 min dzieci umiera co roku z powodu tej parazytozy. Źródłem inwazji dla człowieka są zarażone samice różnych gatunków z rodzaju Anopheles. Podczas pobierania krwi wprowadzają one wraz ze śliną sporozoity, które w ciągu 30 minut znikają z krwi obwodowej i wnikają do hepatocytów, gdzie rozpoczynają schizogonię pozakrwinkową. Przez następne tygodnie schizonty dzielą się wielokrotnie - z jednego schizonta może powstać ok. 10 000 merozoitów w hepatocytach. Po około 3 tygodniach merozoity rozpoczynają inwazję krwinek czerwonych, jednak część z nich może pozostawać w wątrobie jako tzw. hypnozoity, które stanowią przetrwałe ognisko w ustroju człowieka. Po kilku cyklach schizogonicznych -wewnątrzkrwinkowych rozpoczyna się formowanie makro- i mikrogametocytów, które dla dalszego rozwoju wymagają organizmu wektora. W nim po fuzji mikro - i makrogamet tworzą się oocysty ze sporozoitami wewnątrz, które stanowią stadium inwazyjne dla człowieka, wprowadzane do krwi obwodowej człowieka ze śliną komara widliszka.

Malaria tr/eęiączka (zimnica, malaria tertiana) charakteryzuje się nagłym początkiem z objawami grypo-podobnymi: bóle głowy, bóle mięśni oraz stawów, zaburzenia oddychania, bóle w klatce piersiowej, brzuchu oraz nudności. Napady trzeciaczki pojawiają się co 48 godzin i składają się z 3 okresów: w pierwszym dominuje uczucie zimna z. dreszczami, w okresie drugim następuje gwałtowny wzrost ciepłoty ciała do 42°C, utrzymujący się wiele godzin, suchość skóry, zaburzenia świadomości, gwałtowne, bolesne powiększenie śledziony; w trzecim okresie występują zlewne poty (do 2 godzin), obniżenie temperatury oraz cofanie się objawów i sen. Po kolejnych napadach trzeciaczki utrzymuje się powiększenie wątroby i śledziony, a hemoliza krwinek czerwonych, szczególnie retikulocytów powoduje objawy anemii. Nawroty choroby, pojawiające się bez ponownego zarażenia nawet po wielu tygodniach, są związane z przetrwałym pierwotny ogniskiem hypnozoitów w wątrobie.

17