img223 (7)

16 1. Model biznesu - przegląd koncepcji teoretycznych

Tabela 1.1. Liczba publikacji, w tym artykułów z bazy Business Source Complete, w których w latach 1996-2007 pojawiło się pojęcie modelu biznesu (business model)

Rok	Liczba publikacji	W tym artykułów
2007	1387	1266
2006	1336	1169
2005	1409	1251
2004	1219	1075
2003	947	863
2002	721	667
2001	966	904
2000	1031	932
1999	446	411
1998	177	155
1997	137	117
1996	0	0
1995	0	0

Źródło: Opracowanie własne.

Tabela 1.2. Zestawienie wybranych autorów, którzy dokonali klasyfikacji

modeli biznesu lub opisali modele uniwersalne, modele e-biznesu i modele branżowe

Autorzy	Modele uniwersalne	Modele e-biznesu	Modele branżowe
A.N. Afuah, C.L. Tucci		X
R. Alt, H. Zimmermann	X
L.M. Applegate		X
F. Betz	X
H. Chesbrough	X
A. Hartman, J. Sifinis i J. Kador		X
J.C. Linder, S. Cantrell	X
M. Muszyński	X
M. Rappa		X	X
A. j. Slywotzky, D.J. Morrison, B. Andelman	X
D. Tapscott, A. Łowi i inni		X
P. Timmers		X
P. Weill, T.W. Malone i inni	X
P. Weill, M. Yitale		X

Źródło: Opracowanie własne.

Problematyka modeli biznesu znajduje coraz częściej miejsce w literaturze z zakresu zarządzania, zwłaszcza zarządzania strategicznego.

1.2. Pojęcie i koncepcja modelu biznesu w literaturze

Na wstępie warto zwrócić uwagę na to, że termin „model biznesu” stanowi skrót myślowy. W istocie oznacza on model prowadzenia działalności gospodarczej w danej dziedzinie przez przedsiębiorstwo.

Termin „model” w języku cybernetyki oznacza „względnie odosobniony układ, możliwie mało skomplikowany, działający analogicznie do oryginału, którym może być m.in. istota żywa, maszyna, organizacja”¹. S. Krupp definiuje model jako „konstrukcję, schemat, heurystyczną zasadę mającą na celu porządkowanie, tłumaczenie, przepowiadanie lub kontrolowanie określonego wycinka rzeczywistości”². Według W. Sadowskiego „model odzwierciedla interesujący nas fragment rzeczywistości z pominięciem mniej istotnych elementów tej rzeczywistości”³. W ujęciu prakseologii, w teorii organizacji model ujmuje te cechy rzeczywistości (np. systemu ekonomicznego), które są kluczowe do zrozumienia występujących w jej ramach relacji behawioralnych, instytucjonalnych i technicznych⁴. W ujęciu prakseologii wyróżnia się m.in. modele przedmiotowe - przedmioty złożone (także abstrakcyjne), odwzorowujące dla celów poznawczych lub praktycznych bardziej od nich złożone istniejące lub projektowane fragmenty rzeczywistości⁵. Według J. Zieleniewskiego „model to teoria skonstruowana w taki sposób, aby można było operatywnie manipulować zmiennymi wchodzącymi wjej skład.” Model służy więc nie tylko do orientacji w rzeczywistym otoczeniu, ale i do zastąpienia realnego eksperymentu rozumowaniem polegającym na zmienianiu wartości poszczególnych zmiennych i na sprawdzaniu, jakie konsekwencje wywołuje to w odniesieniu do pozostałych zmiennych⁶.

Pojęcie „model” oznacza zatem, w kontekście naszych rozważań dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstwa, podstawowe założenia działalności, logikę działania - wzorzec działania określający sposoby postępowania, dobór podstawowych zasobów, zakres i charakter relacji wewnętrznych i zewnętrznych, główne związki przyczynowo-skutkowe między składnikami modelu.

Analizując termin „model biznesu”, należy także wyjaśnić znaczenie pojęcia „biznes”. Jest ono tak powszechnie używane, że często nie wnika się w jego sens. Potocznie oznacza

1

   Por. Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1972, s. 484.

2

   S. Krupp, Pattern in Organization Analysis, Holt, Rinehart & Winston, Evanston 111., 1961, s. 54.

3

   W. Sadowski, Teoria podejmowania decyzji. Wstęp do badań operacyjnych, wyd. 3., PWE, Warszawa 1964, s. 323.

4

   Por. The Dictionary of Modern Economics, MIT Press, Cambridge MA, 1984, s. 288.

5

   Por. Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Ossolineum, Wrocław 1978, s. 119-120.

6

). Zieleniewski, Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa 1969, s. 45.