img271 (8)

wymawia zamiast [/(] szczelinowe twardopodniebienne (Jj. Głoska ta swoim brzmieniem do pewnego stopnia przypomina polską półspół-gloskę [i] w wyrazach typu Azja, zjawa. Zastępowanie [X] przez []] znane jest w językoznawstwie hiszpańskim jako yeismo i sprowadza się do wymowy wyrazów typu sello i calle jako [sejo], [kaje] zamiast [seAo], [kaXe], Zjawisko to ma charakter powszechny i obejmuje znakomitą większość Hiszpanów o różnym poziomie wykształcenia i ze wszystkich regionów. Również w radiu i telewizji yeismo faktycznie stało się normą. Z punktu widzenia standardowej hiszpańszczyzny wymowa [/(] ma charakter dialektalno-regionalny. Sporadycznie występuje ona także u niektórych osób. Yeismo prowadzi do zaniku opozycji fonologicznej w takich wyrazach jak olla (poi. garnek) — hoya (poi. dół, grób), zmniejszając tym samym liczbę fonemów do 23.

Zastępowanie [/(] przez [}] nie jest dziełem przypadku, lecz zbieżho-ści artykulacyjnej tych głosek. Różnica między nimi polega na tym, iż w przypadku [J] powietrze wychodzi przez środek jamy ustnej (szczelina między językiem a twardym podniebieniem), a nie przez otwory po obu bokach języka:

Ze względu na de facto normatywne użycie [j] w obecnej standardowej hiszpańszczyźnie, a także z uwagi na szczątkowe występowanie [/(] rezygnujemy w naszym opisie z tego ostatniego znaku. Pominięcie [A] podyktowane jest także przez bardziej praktyczny niż teoretyczny charakter niniejszej fonetyki. Nie ma sensu wprowadzanie czegoś, z czym osoby uczące się nie zetkną się ani w Hiszpanii, ani w Ameryce.

Mimo iż system fonetyczny języka polskiego nie posiada spółgłoski Q], jej wymowa nie stwarza większych trudności (jak już wspominaliśmy przypomina ona półspółgłoskę [i] w wyrazach typu Azja, zjawa). Trzeba natomiast uważać, by w pisowni nie zastępować // przez y i odwrotnie. Dla oznaczania bowiem [J] używa się właśnie litery y lub lii (tylko na początku wyrazu): mayo [majo], mi yerno [mi_Jemo], la hierba [la^jerBa].

Wymowa [j] ma miejsce na początku sylaby wtedy, gdy ta spółgłoska nie jest poprzedzona przez głoskę nosową [n] lub boczną [I], W tej ostatniej pozycji zamiast frykatywnej [J] występuje bowiem zwarto-szczelinowy alofon [j]:    el yugo [el^juYo], eon hierro

[koą-^jero].

Sposób i miejsce artykulacji [}] są takie same jak bezdźwięcznej, afrykaty [c]. Różnią się one długością — [j] jest krótsza — i udziałem wiązadeł głosowych przy artykulacji [j]:

Różnice artykulacyjne między [j] a [j] polegają na tym, że:

1)    przy wymawianiu Q] do podniebienia twardego przywierają tylko krawędzie języka, a powietrze przechodzi przez powstającą w ten sposób środkową szparę;

2)    przy artykulacji [j] ma miejsce krótkie zwarcie środkowej części grzbietu języka i podniebienia twardego, po którym następuje stopniowy ruch języka w dół, powodujący powstanie szczeliny umożliwiającej wydech powietrza.

Po przerwie, w akcentowanej sylabie na początku wyrazu, występuje zarówno (J], jak i [;]. Spółgłoska zwarto-szczelinowa [j] typowa jest dla wolnej i starannej wymowy z emfazą: yo [jo], Melo [jelo]. Artykulacja spiranta Q] ma miejsce przy wymowie nieco szybszej i mniej dbałej: yo Qó], liielo [Jelo].

41