img873 (3)

54    Aspekty mitu

o Stworzeniu” (Enuma elisź) recytowany był w Świątyni. Jak pisze Frankfort,

cały Nowy Rok oraz pierwszy dzień, w którym został stworzony świat oraz zapoczątkowany cykl pór roku, łączy pewien element zasadniczy¹⁵.

Kiedy jednak przyjrzymy się bliżej rytuałom związanym z Nowym Rokiem, uświadomimy sobie wówczas, że mieszkańcy Mezopotamii mieli świadomość tego, że początek jest organicznie związany z poprzedzającym go końcem, że koniec ten jest tej samej natury co Chaos sprzed Stworzenia i że to właśnie dlatego Koniec był niezbędny, aby można było cokolwiek rozpocząć.

Jak już o tym wspominaliśmy, Nowy Rok symbolizował Stworzenie również dla Egipcjan. Jeśli zaś chodzi o żydowski scenariusz Nowego Roku, Mowinckel pisze, że

jednym z jego podstawowych elementów była intronizacja Jahwe na króla całego świata, symboliczne przedstawianie jego tryumfu nad wrogami, siłami chaosu i wrogami historycznymi zarazem. Konsekwencją tego zwycięstwa była odnowa stworzenia, wybrania i przymierza, idee i rytuały antycznych świąt płodności ukryte w uroczystości historycz-

„ -i6

nej .

Później, w eschatologii proroków, odrestaurowanie Izraela przez Jahwe uznawano za Nowe Stworzenie, którego skutkiem miało być coś w rodzaju powrotu do Raju¹⁷.

Oczywiście nie można stawiać na równi symbolicznych ponowień kosmogonii wyznaczających Nowy Rok w Mezopotamii i w Izraelu. Wśród Hebrajczyków pierwotny scenariusz okresowego odnawiania Świata był stopniowo „uhisto-

¹⁵    Frankfort, Kingship and tlie Gods, Chicago 1948, s. 319.

¹⁶    S. Mowinckel, He That Cometh, translated by G.W. Anderson, New York 1956, s. 26.

¹⁷    Tamże, s. 144.

Mity i rytuały odnowy    55

ryczniany” przy zachowaniu pewnych elementów jego początkowego znaczenia. Wensinck pokazał, w jaki sposób rytualny scenariusz Nowego Roku, który oznaczał przejście od Chaosu do Kosmosu, zastosowany został do wydarzeń historycznych takich jak Wyjście i przejście przez Morze Czerwone, podbój Kanaan, Niewola Babilońska, powrót z Wygnania itd.¹⁸ Von Rad udowodnił zaś, że pewne wyjątkowe wydarzenie historyczne, jak na przykład

przymierze z Izraelem zawarte przez Jahwe i jego sługę Mojżesza na górze Synaj, gdy już raz zaistniało w świadomości zbiorowej, nie zostaje skazane na wyparcie drogą przekazu oralnego czy pisemnego do sfery wspomnienia, lecz dzięki obrzędom może być rytualnie odnowione,

w ten sam sposób, w jaki odbywała się kosmologiczna odnowa w sąsiednich Cesarstwach¹⁹. Erie Voegelin słusznie podkreśla fakt, że

symbolika cesarstw kosmologicznych i symbolika Izraela nie wykluczają się... Rytualne odnawianie porządku, na przykład porządku elementów symbolicznych wypracowanych w cywilizacji kosmologicznej, występuje w całej historii ludzkości, począwszy od babilońskich uroczystości Nowego Roku poprzez odnawianie przymierza przez Jozuego, cudowne zmartwychwstanie Chrystusa, aż do ritornar ai principii Ma-chiavellego -— wynika to stąd, że upadek porządku istnienia i przywrócenie tego porządku są fundamentalnym problemem ludzkiej egzystencji²⁰.

Co za tym idzie, niezależnie od tego, jak wielkie by były różnice między kulturami Mezopotamii i Izraela, jest oczywiste, że łączy je wspólna nadzieja na okresowe lub nawet

. wensincK, weSemitic New Year and the Origin ofEscha-^tol°g}\ „Acta Orientalia”, t. 1/1923, s. 159-199.

⁹ E. Voegelin, Order and History, Louisiana State University ^res^ 1956,1.1: Israel and Revelation, s. 294.

²⁰ Tamże, s. 299.