17612 img872 (3)

# Aspekty mitu

-*t»ze stworzenie Świata, a tym samym odzyskana ^pierwotna obfitość¹.

Dajmy, że budowanie czy okresowe naprawianie ry-szałasu również posiada znaczenie kosmogoniczne. Wszałas przedstawia Wszechświat. Jego dach symbo-fetitlepienie niebieskie, podłoga Ziemią, a cztery ściany baranki w przestrzeni kosmicznej. Dakotowie uważają, f jijost kołem dookoła świata”, to znaczy dookoła chaty, "ifeiodbywa sią inicjacja². Dodajmy również, że współ-%sć pomiędzy Kosmosem a Czasem kosmicznym (Cza-^s®iistym”) odczuwana była na tyle silnie, że w wielu ■Wsłowo oznaczające „Świat” jest używane również na %enie.,Roku”. Na przykład niektóre plemiona kalifomij-'teiiwią: „Świat minął” lub „Ziemia minęła”, chcąc przez Nwdzieć, że „upłynął rok”³.

3 przyjrzymy się teraz rytuałom Nowego Roku w spo-^lf3®ciach zajmujących się pierwotną formą uprawy roli to uprawą bulw), z pewnością dostrzeżemy następujące tona, Przede wszystkim pojawiają się dwa nowe elementy: %iwv powrót zmarłych i akty orgiastyczne. Ale mamy tu do czynienia z różnicą w atmosferze religijnej, toast samotnej wędrówki kapłana Karok, połączonej z menami i modlitwami, pojawia się wspólna i huczna uro-®»ść.Od razu kojarzy się nam to z opisanym przez Mali-' aeiotrobriańskim świętem milamala. Vittorio Lantema-nposwięcił na zbadanie tego zespołu mityczno-rytualnego toisiążkę, my również omówiliśmy ten problem w związku ‘piaycznymi mitami melanezyjskimi¹'. Nie ma sensu po-'iiaćtutaj wyników tych analiz. Wystarczy powiedzieć, że

pomiędzy opisanymi wyżej mityczno-rytualnymi zespołami plemion północnoamerykańskich i tymi, które zaobserwowano u Melanezyjczyków, pomimo wielu dzielących je różnic odnaleźć można również struktury jednakowe. Na przykład u jednych i u drugich Kosmos musi być okresowo odtworzony, zaś scenariusz kosmogoniczny, za sprawą którego odbywa się ta odnowa, związany jest z nowymi zbiorami i poświęceniem żywności.

Nowy Rok i kosmogonia na obszarach starożytnego Bliskiego Wschodu

Nie bez znaczenia jest fakt, że podobne wyobrażenia znaleźć można w religiach starożytnego Bliskiego Wschodu. Nie należy oczywiście zapominać o różnicach występujących pomiędzy społecznościami w stadiach pre- i pro-toagrarnych a społecznościami rolniczymi i miejskimi na przykład w Mezopotamii i w Egipcie. Należy jednak również wspomnieć o czymś, co wydaje się istotne: Egipcjanie, Izraelici i Sumerowie, a także inne ludy zamieszkujące starożytny Bliski Wschód, odczuwali potrzebę okresowego odnawiania Świata. Miałoby ono polegać na wypełnieniu pewnego scenariusza kulturowego, którego główna ceremonia symbolizuje ponowienie kosmogonii. Fakty oraz ich interpretacje związane z tym zagadnieniem odnaleźć można w bogatej literaturze przedmiotu⁴; między innymi także w jednym z rozdziałów naszej pracy Le Mythe de 1’Eternel Retour (s. 83 i nast.). Przypomnijmy mimo wszystko, że w Mezopotamii Stworzenie Świata było rytualnie ponawiane z okazji uroczystości związanych z Nowym Rokiem (a kit u). Szereg rytuałów miał za zadanie wznowić walkę Marduka z Tiamat (smokiem symbolizującym pierwotny Ocean), zwycięstwo Boga oraz jego dzieło kosmogoniczne. „Poemat

1

Miller, Die Religioneit der Waldlandindianer Nordamerikas, toin 1156, s. 306,317.

2

Tenże, Die blaue Hiitte. Zum Sinnbild der Perle bei nordame-krnkn Indianern, Wiesbaden 1954, s. 133.

3

‘ Krocber, Handbook ofthe hulians of Califorma, Washington ^:Ę,iI77, 498.

^b Lanternari, La Grandę Festa, Milano 1959; Eliade, kisiśles i androgyn, dz. cyt., s. 120 i nast.

4

Zob. kilka wskazówek bibliograficznych w: Eliade, Le Mythe de I Eternel Retour, dz. cyt., s. 92, n° I.