img902 (2)

114 Aspekty mitu

systematyczna i ścisła, nie obaliły całkowicie myślenia mitycznego. Trudno zresztą wyobrazić sobie radykalne przekroczenie myślenia mitycznego dopóty, dopóki pozostaje nietknięty prestiż, jakim cieszą się „początki”, a zapomnienie tego, co zdarzyło się in Mo tempore— lub w świecie transcendentalnym — uznawane jest za główną przeszkodę na drodze do poznania czy zbawienia. Przekonamy się, w jakim stopniu Platon jest jeszcze zależny od takiego archaicznego sposobu myślenia, zobaczymy też, że w kosmologii Arystotelesa nadal obecne są odwieczne wątki mitologiczne.

Jest bardzo prawdopodobne, że duch grecki nie byłby zdolny sam z siebie wyjść poza myślenie mityczne, nawet wtedy, gdyby zdetronizowany został ostatni bóg, a mity o nim włożono by między bajki. Z jednej bowiem strony filozoficzny duch grecki przejął najważniejsze elementy myślenia mitycznego takie jak koncepcja wiecznego powrotu, cykliczność życia kosmicznego i ludzkiego, z drugiej jednak umysłowości greckiej obce było przekonanie, że Historia może stać się przedmiotem poznania. Fizyka i metafizyka grecka rozwinęły kilka zasadniczych wątków myślenia mitycznego: znaczenie przypisywane początkom, arche\ przekonanie o tym, że istota poprzedza ludzkie istnienie; kluczowa rola pamięci itp. Oczywiście nie oznacza to, że nie jest możliwe wskazanie przejścia pomiędzy greckim mitem a filozofią, widzimy jednak wyraźnie, że myślenie filozoficzne mogło wykorzystać i rozwinąć mityczną wizję rzeczywistości kosmicznej i egzystencji ludzkiej.

Przekroczenie mitu możliwe było jedynie za sprawą odkrycia Historii, a dokładniej — dzięki rozbudzeniu świadomości historycznej w judeochrześcijaństwie i jej rozkwitowi u Hegla i jego następców, ale także dzięki pogodzeniu się z tym nowym sposobem bycia w Świecie, jakim jest egzystencja ludzka. Nie należy się jednak śpieszyć ze stwierdzeniem, iż myślenie mityczne zostało zniesione. Jak przekonamy się wkrótce, udało mu się przetrwać, choć w radykalnie zmienionej postaci (zresztą doskonale zakamuflowanej). Najzabawniejsze, że przetrwało ono przede wszystkim w historiozofii.

Rozdział VII

Mitologie Pamięci I Zapomnienia

Gdy jogin zakocha się w królowej...

Matsjendranath i Gorakhnath należą do najpopularniejszych Mistrzów Jogi indyjskiego średniowiecza. Ich magiczne dokonania były inspiracją dla bardzo bogatej twórczości epickiej. Jednym z głównych epizodów tego mitologicznego folkloru jest utrata pamięci przez Matsjendranatha. Według jednej z najbardziej znanych wersji, mistrz ten podczas pobytu na Cejlonie zakochał się w Królowej i zamieszkał w jej pałacu, całkiem zapominając o swej tożsamości. Według nepalskiej wersji tego samego mitu, mistrz uległ pokusie w następujących okolicznościach: podczas gdy jego ciała pilnował jego uczeń, jego duch wstąpił w ciało niedawno zmarłego króla i ożywił je. Jest to powszechnie znany cud jogiczny „przejścia w ciało innego”; czasami uciekali się do niego święci, aby zaznać rozkoszy, samemu się nie hańbiąc. Według zaś poematu Gorakslunńjaya, Matsjendranath został uwięziony przez kobiety w krainie Kadali.

Dowiedziawszy się o pochwyceniu Matsjendranathy, Gorakhnath zdaje sobie sprawę z tego, że jego mistrz skazany jest na śmierć. Schodzi więc do królestwa Jamy, zagląda do księgi losów, odnajduje w niej kartę, na której opisane jest przeznaczenie jego guru, i wymazuje jego imię z listy umarłych.

Zjawił się następnie przed Matsjcndranathem w Kadali jako tancerka i tańcząc, śpiewał mu zagadkowe pieśni. Z wolna