Untitled 3 (22)

;52 HORYZONT KOMUNIKACYJNY. PRÓBA DIAGNOZY

kie pułapki skomplikowanego życia w XX w. Degradacja tego wyróżnionego poprzednio fragmentu kultury w rozmaitych okresach dwudziestego stulecia, bezsilność wobec przemocy i wojen, kompromitacja w czasach szalejących totalitaryzmów, dotkliwe ograniczenia na co dzień - sztuka w wieku XX dzieliła wzloty i upadki całej kultury; okazała się jej częścią niezbyt uprzywilejowaną.

Widoczny zmierzch paradygmatu sztuki nie może przesłonić jej wagi i niewątpliwych aktywów - doniosłego udziału w przezwyciężaniu zniewolenia, w oporze wobec wszechobowiązującej monokultury, w dawaniu świadectwa, w obronie istotnych wartości, w konsekwentnym budowaniu samowiedzy, w dążeniu do samorealizacji. Sztuka w wieku XX dzieliła nie tylko upadki całej kultury, dzieliła także jej wzloty,

Sztuka jest elitarna, natomiast komunikacja społeczna jest egalitarna. Sztuka z założenia wyróżnia się z potóczńóSći życia. KóTTTUTTlKaga śpoieczna jest składnikiem codzienności. Sztuka powstaje i rozwija się silą talentu swoich twórców. Komunikacja śpoieczna żyje dzięki zaspokajaniu społecznych oczekiwań przez wyspecjalizowane sztaby. U podstaw sztuki leży niepowtarzalne, oryginalne dzieło. Zasadą społecznej komunikacji są multiplikacje najrozmaitszych komunikatów. O ile w odbiorze sztuki decydujące znaczenie mają szczególne zainteresowania, wysoka specjalizacja, niecodzienna wrażliwość, o tyle w komunikacji społecznej wystarczają potoczne, ale popularne zainteresowania, przeciętne kompetencje, powszechnie występujące obyczaje komunikacyjne. Klasycznym celem sztuki jest sama twórczość. Cele społecznej komunikacji nastawione są przede wszystkim na odbiór publiczny i jego praktyczne konsekwencje. Komunikacja ma nieporównanie szerszą bazę społeczną od sztuki. Przy tych wszystkich zasadniczych odmiennościach rozmaite zjawiska z dziedziny sztuki mogą współcześnie stawać się i niejednokrotnie stają się fragmentem społecznej komunikacji. Sztuka z kolei żywi się zjawiskami ze sfery komunikacji społecznej, nawiązuje do nich, komentuje je.

Komunikację konstytuuje informowanie oraz porozumiewanie się ludzi w skali społecznej, publicznej. Odbywa się ona na oczach całego społeczeństwa, przy zainteresowaniu bądź z udziałem pewnej jego części. Organizują ją fachowcy, ale każdy może stać się inicjatorem czy autorem jakiegoś powiadomienia (ważne zdarzenie przypadkowo uchwycone przez film amatorski, sensacyjne zdjęcia, czerwony telefon radia Zet etc.).

Ma komunikację społeczną składa się wiele najrozmaitszych obszarów i zjawisk współczesnych czasów - aktualnych, z przysłowiowej ostatniej chwili, ale także z przeszłości i także wychylonych ku przyszłości. Składa się na nią to, co zaspokaja ciekawość, porusza wyobraźnię, co niepokoi i zagraża, co uczy i bawi, budzi namysł, jest przedmiotem oceny - wiadomości o faktach i wydarzeniach, opinie, poglądy, przeświadczenia, sondaże i świadectwa, hasła, slogany, stereotypy, słowa i obrazy-klucze, argumenty I dowody rzeczowe, diagnozy i prognozy. Wyrażone w stówach, obrazach, w rozmaitych połączeniach materii znakowej, docierające różnymi kanałami - przez kontakty bezpośrednie, z prasy, radia, telewizji; z miejsca pracy, z imprez rozrywkowych, ze świata sztuki i nauki, ze stadionów i autostrad; informacje lokalne, regionalne, krajowe, globalne. Komunikacja społeczna dotyczy zdarzeń potocznych, zwyczajnych oraz odświętnych i nadzwyczajnych, potwierdzających generalnie istniejący status quo, a także świadczących o jego naruszaniu bądź łamaniu; doniesień z życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego, włącznie z religią, ideologią, oświatą, nauką. Dlatego przedmiotowa rozpiętość tej komunikacji jest ogromna - to prognozy pogody, akty terroryzmu, referenda i wybory, konflikty i protesty społeczne, problemy gospodarcze, alkoholizm, narkotyki, seks, AIDS; imprezy sportowe, koncerty rockowe i symfoniczne, festiwale filmowe, seriale telewizyjne, reklama, dokumenty fotograficzne. Na komunikacyjnym Olimpie zasiadają politycy krajowi i zagraniczni, papież i biskupi, dziennikarze, komentatorzy, fotograficy i rysownicy, aktorzy i piosenkarze, inni artyści i działacze społeczni, mistrzowie sportu i intelektualiści. Przez łamy i ekrany przesuwają się ludzie przeciętni i nieprzeciętni, dziwacy, wyczynowcy, aferzyści i przestępcy.

W zasięg komunikacji społecznej wchodzą fragmenty różnych praktyk komunikacyjnych. Ma przykład z praktyki literackiej z pewnością głośne nowości, tak zwane bestsellery; publiczne wizerunki werbalne i audiowizualne niektórych współczesnych poetów i prozaików, zwłaszcza laureatów prestiżowych nagród; treść wybranych utworów literackich, a w tym pozycje z kanonu lektur s^plnych: repertuar postaci fikcyjnych, znane symbole i figury literackie; pewne wartości literackie, a nadto filmowe, radiowe, telewizyjne adaptacje popularnych utworów, estradowe wersje tekstów poetyckich, słowa wielu piosenek. Wpływy są wzajemne: do praktyki literackiej zaliczone zostają takie formy prasowe, jak reportaż czy felieton, utwory przeznaczone do realizacji na dużym lub małym ekranie oraz w radiu, wiele odmian tak zwanej literatury faktu.

Aby mogła ukształtować się i funkcjonować tak zakrojona sfera komunikacji społecznej, muszą być spełnione nieodzowne warunki. Społeczeństwo musi osiągnąć pewien stan rozwoju, potrzebny jest też określony poziom infrastruktury technicznej i organizacyjnej.

Społeczeństwo nic może być podzielone na nie kontaktujące się między sobą - choćby pośrednio - odrębne klasy czy warstwy. Konieczne staje się przede wszystkim znaczne zmniejszenie barier społecznych, które wykluczałyby bądź ograniczały informowanie i porozumiewanie się ludzi; niezbędne jest niwelowanie różnic społecznych, które uniemożliwiałyby kształtowanie się komunikacyjnej wspólnoty. Potrzebne są zatem mechanizmy ekonomiczne zapewniające wymagany poziom minimum warunków życiowych. Ważna jest podobna sytuacja obywateli wobec prawa i innych instytucji demokratycznych, niezbędny jest pewien standard edu-