IMGP1566

Reichstagu, pomimo iż i stycznia 1874 r. wprowadzono niemiecką konstytucję w Alzacji i Lotaiyngii, zaś miesiąc później odbyły się pierwsze wybory do parlamentu w tych regionach, reprezentowanych przez 15 deputowanych. Według L. Sittlera, po dwudziestu czterech latach funkcjonowania tego regionu w nowym niemieckim systemie, młodsi Alzatczycy mieli zdecydowanie mniej okazji do kontaktowania się z francuskimi wzorcami kulturowymi. Wielu z nich rozpoczęło aktywną działalność polityczną: „Alzatczycy i Lotaiyńczycy z 1900 roku różnią się od pokolenia roku 1870. Opór umarł. Młode pokolenie nie znało Francji. Wykształcone w niemieckich uniwersytetach, nabrało przekonania o własnej wartości, zwłaszcza pod wpływem sarkastycznych profesorów i towarzyszy - pan-germanistów. Pokolenie młodych Alzatczyków pragnęło zapewnić Reichslandowi możliwość jak największego rozwoju, nie kwestionując słuszności jego przynależności do Cesarstwa Niemieckiego”²¹¹ [tłum. A. Ch.J.

Sittler wyróżnił cztery nurty społeczno-polityczne, mogące kształtować opinię pozostałej części alzackiego społeczeństwa. Nurty „narodowościowe”: „proniemiecki, który nigdy nie okazał się znaczącym i „profran-cuski” - jego przedstawiciele należeli do środowiska bogatej burżuazji i przemysłowców - nawiązujący do dawnych związków Alzacji z Francją (po 1900 r. cieszył się wzrastającą popularnością, spowodowaną francuską propagandą wycelowaną w niemiecki nacjonalizm). Kolejne dwa dotyczą postaw proalzackich, czyli manifestujących swój związek z regionem oraz skupionych wokół idei socjalizmu, popularnej wśród robotników²¹².

Początków szansy na autonomię można upatrywać w uzasadnionej obawie Bismarcka przed kłopotami z profrancuskimi nastrojami w Alzacji, tuż po jej przyłączeniu do Cesarstwa. Wtedy, jakby „naturalnie”, po dwustu latach francuskiej polityki asymilacyjnej, wśród ludności regionu zdążyły się załamać nawykowe więzi z kulturą niemiecką. „Stare pokolenie sprzed 1870 roku, które pamiętało francuskie rządy i przeżyło ów straszliwy rok [1870-1871 - przyp. własny], powoli wymierało. Osłabieniu

*** „Les Alsaciens-Lorrains sont eux-mem.es differents de cewc de 1870. La protestation est morte. La jeune generation n’a pas connu la France. Formie dans les uniuersites allemandes, elle a pris conscience d’elle meme sous les sarcasmes de proffesseurs et de camarades pangermanistes. Sans remettre en cause Vappartenence du Reichsland a UEmpire allemande, elle veut lui assurer un epanouissement mańmale" - A. Losser, Socialistes et democrates du Reichsland deuant la ąuestion d’Alsace-Lorraine, d’apris la „Freie Presse” et le „Strassburger Burger Zeitung"(juillet 1911 - aout 1914), „Revue d’Alsace", 1.108,1983, s. 165-191.

*" L. Sittler, op. dt, s. 267.

uległy ożywione kontakty z Francją, a młodzi Alzatczycy — uczący się w niemieckich szkołach — tracili możliwość poznania francuskiej kultury. Upadek bulanżyzmu, afera Dreyfusa, panamski skandal, który zrujnował wiele alzackich fortun oraz antyklerykalne kampanie francuskiego rządu, sprawiły, że popularność Francji znacznie zmalała wśród Alzatczyków. Młode pokolenie, które nie przeżyło dramatycznego roku 1870-1871, spróbowało swych szans w politycznej i kulturalnej działalności publicznej, poszukiwało nowego ideału” ²¹³ [tłum. A. Ch.].

Zasadniczo, niemieckie władze długo nie godziły się na przyznanie Alzacji pełnej autonomii. Ich polityczne zamiary mogły być spowodowane uprzedzeniem do Alzatczyków, których postawy wobec kultury niemieckiej nie były już jednoznaczne. I chociaż nie ma dowodów, jak bardzo zróżnicowana była wtedy alzacka społeczność, wiadomo, że elity identyfikowały się z Francją i dążyły do powrotu Alzacji do Francji. Ową profran-cuską opozycję Schwengler nazywa „profrancuskimi prądami politycznymi” [les courrantsfrancophiles]. Nie przypisując im decydującej roli w politycznym życiu Alzacji, jednocześnie klasyfikuje je jako manifestację ruchu autonomicznego, który jako pierwszy w dziejach Alzacji, „liberalny i antyklerykalny”, dość szybko utracił swą polityczną przewagę na początku lat 80. XIX w. (określanym czasem kryzysu idei autonomii)²¹⁴, zwłaszcza że w 1883 r. Reichstag nakazał powszechne używanie wyłącznie języka niemieckiego. Natomiast w latach 1879-1893, relacje „żelaznego kanclerza” z alzackimi autonomistami nabrały zupełnie innego wymiaru, czego dowodem jest wywalczony przez deputowanych - autonomistów nowy statut dla Alzacji-Lotaryngii (1879 r). Sittler, przekonując o politycznej sile ruchu autonomicznego, jednocześnie wskazuje, że wtedy region posiadał swoje przedstawicielstwo - Landesausschuss, które mogło proponować ustawy prawne,-ustalać budżet, rozpatrywać oraz składać wszelkiego rodzaju petycje. Landesausschuss tworzyło 54 członków wybranych

^2.3    „La vieille generation qui ava.it vecu le temps franęais d’avant 1870 et ąoait souffert profondemment de 1‘annee terrible, deuenait numiriąuement plus faible et commenęait a disparaitre. Le conatct uiuant auec la France se perdait. Les jeunes, qui auaient frśąuente 1’ecole allemende, la connaissent moins bien. La popularitó de la France diminua auec Vechec du Boulangisme, le scandale de Panama ou de nombreuses familles perdirent leur fortunę, 1’ąffaire Dreyfus, les campagnes anticlericales du gouuemement franęais. Des jeunes, qui n’avaient pas vecu le dramę de 1870, commenęaient a entrer dans la vie publiąue et cul-turelle; conscients de lueur force, ils cherchaient une nouuelle voie, un nouuel idłal^m - L Sittler, op. cit., s. 266.

^2.4    Ph. Bankwitz, Les chefs autonomistes alsaciens 1919-1947, „Saisons d*Alsace...", nr 71,

1991, s. 13.

137