IMG56

dzy infułami sam (Bolesław) ojca w uściskach córki i syna prawic we wnętrznościach matki morduje*’¹⁰. Cóż z tern począć? Córka i matka biskupa, to chyba jakiś kościół. Nic twierdzi jednak Kadłubek, jak późniejsi, iżby biskup był zamordowany podczas odprawiania mszy świętej, albowiem nie pisze, iż Się to stało ad aram * przy ołtarzu, lecz tylko w pobliżu ■ prope a ram, co można rozumieć ogólniej: w pobliżu kościoła; i to tern pewniej, że morderstwo nie było tez dokonane w samych wnętrznościach, lecz tylko »prawie« we wnętrznościach matki. A skoro było dokonane także » pomiędzy infułami ■ inter inlulas*. więc domyślam się, że to było miejsce na Wawelu, pomiędzy katedrą jako jedną infułą, a jeszcze drugim kościołem, także infiiłackim; zaś do bliższego oznaczenia tego miejsca posłuży nam właśnie określenie kościoła skałeckiego jako Basilica Minor. Bo jeżeli u Kadłubka można liczyć na jakąbądź logikę, przedewszyst-kicm frazesową, to rozumiem że przy zdaniu »asportant ad minorem sancti Mi-chaelis basiłicam*, gdyby go było zapytać zkąd?, to byłby odpowiedział: a ma-jon sancti Michaelis basilica! Ale otóż wiadomo, że na samym środku Wawelu, w przekątni do katedry - zbudowanej nad brzegiem, stał jeszcze drugi kościół, właśnie pod wezwaniem św. Michała, prastary, nawet starszy od katedralnego, a zbudowany wedle Długosza na miejscu świątyni, raczej ołtarza pogańskiego. W dwunastym wieku był to juz kościół kolegjacki, gdy tamten na Skałce był tylko parafjalnym; co więcej, należał do funduszu katedry kruszwickiej (jak mniemam z nadania Bolesława II), więc mógł nazywać się mfułackim. I ten otóż kościół, to byłaby Sancti Michaelis basilica major. Ale nie dość, mamy świadectwo ze w trzynastym wieku było przy tym kościele miejsce sądów książęcych, albowiem przechował się akt księcia Henryka Brodatego z roku 1229, wyrok sądowy, gdzie czytamy: że wyrok był wydany »w Krakowie mieście, gdy zasiadaliśmy z naszymi panami na sądzie na pagórku przy kościele świętego Michała - in modico monte ad ecclesiam sancti Michaelis*"¹. Na pierwsze wejrzenie mogłoby się zdawać, ze »pagórek* to właśnie Skałka. Ale przeszkadza temu najprzód to, że Skałkę nazywano po łacinie zawsze tylko Rupella"², a następnie, że akt mówi wyraźnie iż sąd odbył się nie w kościele na pagórku, lecz na pagórku obok kościoła. Wiadomo jednak i powiedziałem co dopiero, że na Skałce jest powierzchnia taka mała, iż ledwie wystarcza na dzisiejszy budynek kościelny, wcale nie wielki; po za nim zaś nie byłoby miejsca na odprawienie sądowego wiecu (»z naszymi panami*), a nie dopiero na pagórek. Ale inaczej na Wawelu; bo właśnie obok kolegjaty św. Michała wznosił się jeszcze na początku dziewięt-

^'«_9

>“11,20.

^Ul Kodeks Tyniecki Nr. 7.

¹¹¹ Ile pamiętam; nazwano Skałkę -Górą* tylko raz, wyjątkowo, w Roczniku Traski pod rokiem 1270, przy opisie powodzi która zalała całą przestrzeń »a monte s. Stanislai usque ad montem s. Bcnedict*. Nazwano ją tu Górą, niewątpliwie przez analogię z drugą, św. Benedykta, co jest rzeczywiście góra.

nastcgo wieku mały pagórek, na planach z tamtego czasu wyraźnie naznaczony, a dopiero później zniwelowany'¹’. Ten był więc modicus mons, spomniany w akcie z roku 1229 jako miejsce sądowe. Ale za tern świadectwem nasuwa się dalsza kombinacja: że to małe wzgórze, które przyroda wyniosła szczególnym sposobem na powierzchni Wawelu, mogło być prastarcm miejscem sądowem, któż wie — może jeszcze z czasów pogańskich, kiedy odprawiano sądy pod golem niebem, i właśnie przy ołtarzach bogów"¹. A jeżeli to wszystko słuszne, to chyba tutaj odbył się też sąd i egzekucja biskupa Stanisława, albowiem było to miejsce prope arami tj. w pobliżu katedry, było -między infułami" tj między katedrą i kościołem św. Michała Większym, i było -prawie we wnętrznościach matki«, bo cała ta część powierzchni wawelskiej, zachodnia, to był grunt własny kościoła katedralnego, zdaje się od początku fundacji"’.

Plany o których tu mowa są obecnie w archiwum c. k. Ministerstwa wojny; miałem |c w ręku*, kiedy pisałem moją Katedrę Krakowską, oblicz itr 9, nota I. ^m Takie miejsca sądowe opisuje Helmold u Slowianów zachodnich

Co tu powiedziano o koiciclc tw Michała na Skałce, niech tez posłuży :a dopełnienie mojej książki o Katedrze krakowskiej, i razem u odpowiedz p Dr. Lepszemu na jego recenzję tej książki, umieszczoną w Przeglądzie Powsz. 1902 Mniemam ze teraz juz nie będzie szukał na Skałce pierwszej katedry, i może zgodzi się na moje wywody o kaplicy Iw. Piotra (Wazów), w której, a raczej w jej podziemiu upatruję miejsce chóru pierwotnej katedry fundacji Chrobrego. Na tym pierwotnym chórze rozumiem tez że pochowano ciało Stanisława po solcnnem przeniesieniu ze Skałki. Natomiast p. Lepszy sądzi. 1) że tu nigdy nic było kaplicy iw. Piotra, bo to było miejsce na zewnątrz kościoła romańskiego, 2) że ciało biskupa Staniałam pochowano tu pod murem. pod golem niebem, co najwięcej za ścianą drewnianą: NB. translacja honorowa!; 3) że ostatecznie mógł tam być ołtarz św Piotra; 4) że najprawdopodobniej był tam babieniec. Oto pocieszający rezultat dochodzenia i rozmyiliwama.