IMG56 (4)

Archeologia jako nauka historyczna o kulturze 77

oraz jest jako fundamentalny. Tworzy podstawę gmachu wiedzy archeologicznej.

Wraz z oddalaniem się od fundamentów rośnie hipotetyczność sądów formułowanych przez archeologów. Bez znaczenia w tym opisie była społeczność i jej kultura, z której pochodziły opisywane znaleziska. Archeolog, wykonując swoją profesję, odnosi wrażenie, iż istnieją uniwersalne dla wszystkich znalezisk (nie podlegające relatywizacji do badanej kultury) schematy pojęciowe, którymi posługuje się, wytwarzając opisy fizykalistyczne kultur archeologicznych. Jednym z głównych takich schematów pojęciowych jest właśnie pojęcie kultury archeologicznej. Na każdą kulturę archeologiczną składają się w miarę jednorodne cechy makroskopowe zabytków pochodzących z tego samego czasu i przestrzeni. Uniwersalność schematów pojęciowych, intersubiektywność opisów fizykalis tycznych, jednakowe, czyli bezstronne traktowanie znalezisk pochodzących z różnych kultur - oto główne cechy czyniące z archeologii naukę.

Archeologiczny opis mentalny, czy ogólnie - każdy opis kulturoznawczy, polega na lokowaniu danego znaleziska we właściwym mu kontekście kulturowym. Kontekst,

0    którym mowa, wyposaża znalezisko w znaczenie lub inaczej: w sens, jeszcze inaczej: cel (wartość), lub — jak mówią archeolodzy - w funkcję, której realizacji służyło. To samo znalezisko, będące przedmiotem fizycznym w opisie fizykalistycznym, staje się obiektem kulturowym (wyposażonym w ponadindywidualny sens) w opisie mentalnym. Traktowane jest jako wytwór ludzkiej aktywności uregulowanej kulturowo, a więc posiada znaczenie (sens, wartość, funkcję) i służy do osiągania innych celów realizowanych przez podmioty w badanej kulturze. Kultura (badana i badacza) wyposaża w sensy znaleziska archeologiczne, które przypisuje im w trakcie posługiwania się nimi lub w akcie interpretacji. Fragment kultury, do którego odnoszony jest obiekt kulturowy, to kontekst kulturowy. Znalezisko archeologiczne może być odnoszone do wielu kontekstów kulturowych i posiadać przeto wiele sensów, zarówno w kulturze badanej jak i kulturze badacza. Na przykład w naszej kulturze obiekt kulturowy: woda w naczyniu - odnoszone być może do kontekstu kulturowego związanego z wodą jako napojem, bądź wodą jako środkiem higienicznym. Spoglądając na wodę nie widzimy w niej czystego obiektu fizycznego w postaci związku chemicznego H2O, lecz z widokiem wody skojarzony jest („zlepiony”) sposób jej używania w kulturze badacza. Wskazane konteksty kulturowe składają się na sposób użycia obiektu kulturowego (funkcja znaleziska archeologicznego) w danej kulturze. Oczywiście, sposoby używania obiektów kulturowych podyktowane są przez konteksty kulturowe, nazwijmy je wyższego rzędu, a w ostateczności przez wizję świata akceptowaną w badanej kulturze. Podstawą opisu mentalnego w archeologicznym ujęciu byłoby odtwarzanie sposobów używania danego znaleziska w badanej kulturze, czyli czynności kulturowych, a następnie można by zastosować interpretacyjnie chociażby Rickertowską zasadę „odniesienia do wartości”, która wiązałaby kontekst kulturowy związany z użyciem znaleziska z kontekstem kulturowym wyższego rzędu. W miejscu tym wspomnę jeszcze o pewnej niekonsekwencji spotykanej w działaniu

1    myśleniu archeologa. Otóż archeolog w trakcie badań terenowych odkryte znaleziska nazywa w terminach sensu (funkcji), które automatycznie odnoszą do kontekstów kulturowych, najczęściej własnej kultury, dokonuje więc spontanicznej interpre-