32740 IMG58 (4)

79

Archeologia jako nauka historyczna o kulturze

formułą: znaleziska archeologiczne stanowią tylko medium służące do poznania własnej kultury².

4. Ustosunkowanie się do swoistego koła hermeneutycznego, które rysuje się przed badaczem opowiadającym się za tworzeniem opisów mentalnych. Rozpoczynając bowiem interpretację znaleziska archeologicznego trzeba wiedzieć coś o kulturze, z której ono pochodzi. Aby jednak coś wiedzieć o niej - trzeba interpretować. Jednym z możliwych wyjść z zarysowanego tu koła hermeneutycznego wydaje się też decyzja badacza: rozpoczynając owo działanie, interpretuję znaleziska, lokuję je w kontekście własnej kultury, w szczególności - przez określenie relacji między sposobem użycia zabytku a najbliższym odpowiednikiem jego użycia we własnej kulturze. Zabieg ten umożliwia uświadamianie różnic między kulturą badaną a własną badacza i stopniowe „uwalnianie się” od własnego kontekstu kulturowego badacza.

Jak łatwo zauważyć, opis mentalny nie jest w stanie sprostać żadnej z cech opisu fizykalistycznego: nie dysponuje uniwersalnymi schematami pojęciowymi, nie jest dostatecznie intersubiektywny i ponadto ukierunkowują go wartości przyjęte (świadomie bądź respektująco) przez badaczy. Z tego też względu traktowany jest jako nienaukowy, „nieobiektywny”, nie mający fundamentów, subiektywny i spekulatywny.

Dotychczas koncentrowałam uwagę na wskazaniu różnic między dwoma rodzajami opisów znalezisk archeologicznych. Obecnie rozważę problem zawarty w pytaniu: czy istnieją związki logiczne między powyższymi opisami? W słownictwie archeologicznym pytanie powyższe dotyczy związku logicznego między opisem formy i funkcji. Wielu archeologów uważa, iż „funkcja determinuje formę”, niekiedy też przyjmują stanowisko odwrotne.

3

Marzyło się niektórym wybitnym filozofom nauki fundującym zwrot lingwistyczny w filozofii (G. Frege, B. Russell, R. Camap, A. Ayer, L. Wittgenstein „wcześniejszy”, ale także ktoś z przeciwnego bieguna myśli filozoficznej, np. M. Heidegger) zbudowanie uniwersalnego języka nauki służącego do opisu własności fizycznych czy ogólnie zjawisk badanych przez nauki empiryczne (oczywiście „późny” Wittgenstein oraz Heidegger nie wchodzą tu w grę), z którego wynikałyby wszystkie twierdzenia

0    przedmiocie łącznie z opisem sposobów ich używania. Niestety, próba ta nie powiodła się (zobacz: J. Austin, G.J. Womock, D. Davidson). Uogólniając treść

1    wyniki dyskusji, stwierdzić można, iż nie udało się z opisu fizykalistycznego wyde-dukować opisu mentalnego, koncentrującego uwagę na znaczeniu (sensie, intencji), na sposobie używania owej kombinacji cech zjawiskowych. Z opisu własności makroskopowych chleba nie da się wyprowadzić opisu sposobów jego sporządzania i używania w kulturze czy w różnych kulturach. Podejmowano też liczne próby znalezienia słabszej relacji logicznej między dwoma opisami; niestety, one też nie

I Por. Interpretacja i nadinterpretacja, S. Collini (red.), tłum. T. Bieroń, Kraków 19%.