IMG82 (7)

RADAMANTYS (Pa8dpavOi>ę)-bohater z Krety, uchodzący ogólnie za jednego z trzech synów Zeusa i Europy, brat Minosa i Sarpedona (tab. 28). Wraz z braćmi adoptowany przez Asteriona, króla Krety, któremu Zeus oddal Europę. Lecz inna tradycja miejscowa uważa go za syna Hefajstosa, którego ojcem był Talos, syn Kresa, eponima Krety.

Radamantys słynął z mądrości i sprawiedliwości. Miał być twórcą zbioru praw kreteńskich, który stal się wzorem dla innych państw greckich. Po śmierci - jak twierdzono - został powołany do Podziemia, aby sprawować sądy nad zmarłymi wraz z bratem swym Mino-sem i innym synem Zeusa, Ajakosem.

Jedna z tradycji podawała, że pod koniec życia Radamantys uciekł z Krety i osiedlił się w Beocji, gdzie poślubił -* Alkmenę. W Odysei słyszymy o niejasnym epizodzie mitu Radamantysa: jego podróży na okręcie feackim na Eubeę w poszukiwaniu giganta Tityosa. Przypisywano mu jako synów: Gortysa, eponima Gor-tyny, miasta na Krecie, i Erytrosa, założyciela Erytraj w Beocji. an

Od VII323 n.: Pius. VII3.7: VIII53.4 n.; IL XIV 322; Eust. in Horn. 989.35; D.S. IV 60; PL P. 2.74; 0,2.75; Ant Lib. 33; Apd. BibL III 1,2; por. M. Mayer, an. cyt - EIpcnor, C. Gallavoui, art. cyt - Resos -Sp Marinatos. Ug royalcs de la Cteie minoenae, Rev, Arch. 1949II, i 5 n.

RA KIOS (PdKioę)-syn Lebesa z Krety, małżonek - Manto, spłodził z nią wieszcza Mopsosa. Spotkał Manto w Kolofonie w Azji Mniejszej dokąd wywędrowal z Krety. Manto na rozkaz Apollona opuściła Teby po zdobyciu miasta przez Epigonów. Miała być również matką Pamfylii, której imieniem nazwano kraj. an

Schol. io AJL1308; Paus. VD3,1.

•RAMNES - występuje w Eneidzie jako wróżbita wojska Rutulów dowodzonego przez Tumusa. Zabił go Nisus we śnie. Nazwę Ramnes nosiło również jedno z trzech pierwotnych plemion rzymskich, an

Verg. Am. IX 325 n.; 359; Ps.-Ov. Ibis 629 i schol.

RAROS (Pdpoę) - według niektórych autorów syn Kranaosa, ojciec Triptolemosa, którego matką była jedna z córek Amfiktyona, ta, która była również matką zbója - Kerkyona. Inni autorzy uważają Rarosa za

dziadka, nie ojca, Triptolemosa. Synem Rarosa by) również Keleos, którego uważa się ną ogół za syna Eleusisa. Według tej tradycji Raros miał ugościć Deme-ter, która szukała córki. W nagrodę bogini miała nauczyć Triptolemosa uprawy zbóż. Od Rarosa miała wziąć swą nazwę równina Raros (Pópiov 7te5(ov) blisko Eleusis, gdzie podobno po raz pierwszy zasianej, pszenicę. an

Steph. Byz. s.v.; Hesycb. s.v.; Suid. s.v. Taptaę Phot. Bibl., p. 483,

II

•RATUMENA-etruski bohater mitu rzymskiego. Pized wygnaniem Tarkwiniusz Pyszny zamówił u garncarzy w Wejach wóz z wypalanej gliny, który miał ozdobić szczyt wznoszonej świątyni Jowisza Kapitolin-skiego. Podczas wypalania w piecu garncarskim wóz zamiast kurczyć się, jak to się zwykle dzieje z przedmiotami z gliny, zaczął rosnąć tak niepomiernie, że trzeba było rozbić piec, aby go wydobyć; Wróżbici oświadczyli, że ten cud zapowiada pomyślność ) potęgę narodu, który będzie właścicielem wozu. Wówczas mieszkańcy Wejów postanowili nie wydawać wozu Rzymianom pod tym pozorem, że Tarkwiniusz, który wóz zamówił, nie jest już królem i że wóz należy do rodu Tarkwiniuszów, nie zaś do Rzymian. Lecz niebo rozstrzygnęło inaczej. Po paru dniach podczas igrzysk w Wejach Ratumena, jadąc na wozie, odniósł zwycięstwo. Lecz, gdy mu nałożono wieniec, konie spłoszyły się i poniosły całym pędem wóz w stronę Rzymu. Zaprzęg wpadł do miasta przez bramę, którą nazwano później Porta Ratumena. W tym bowiem miejscu zwycięzca wypadł z wozu i zabił się. Konie pędziły dalej w stronę Kapitolu i zatrzymały się dopiero przed posągiem Jowisza Gromowładnego, jak gdyby jemu przyniosły w hołdzie zwycięstwo. Przerażeni mieszkańcy Wejów sami wydali Rzymianom dzieło miejscowych artystów, ów gliniany wóz, który zapewnił Romie jej potęgę, an

Plu. Publ. 13; Plin. VIU 54,161; Fest. p. 274,

*REA SILVIA -1. Matka Romułusa i Remusa, nazywana niekiedy Ilia. Tradycja przekazała dwie wersje jej pochodzenia: według jednej Rea była córką Eneasza, według innej Eneasz był jej dalekim przodkiem, ponieważ ona sama była córką króla Alby, — Numitora. W obu wersjach miała tajemnic

czego kochanka - ogólnie przyjmuje się, że był nim bóg Mars, chociaż niektórzy autorzy uważają za ojca bliź-niąt bądź przypadkiem spotkanego mężczyznę, bądź wuja Rei, Amuliusa, który wydarł tron Numitorowi. Gdy stało się widoczne, że Rea zostanie matką, Amu-lius rozkazał ją uwięzić. Od niechybnej śmierci ocaliła ją jej krewna. Anto, córka Amuliusa. Po urodzeniu bliźniąt została zabita lub też zmarła z powodu złego obchodzenia się z nią. Inna wreszcie wersja podaje, że gdy Romulus i Remus wymierzyli sprawiedliwość Amuliusowi, matka ich została uwolniona z więzienia przez własnych synów, podobnie jak Antiope przez — Zetosa i -* Amfiona. Niekiedy przyjmuje się, że Rea została uczczona apoteozą: w wersji, w której miała zginąć z rozkazu Amuliusa, ciało jej kazał on wrzucić do Tybru, wówczas bóg rzeki wynurzył się z nurtów, aby ją przyjąć i uczynić swą małżonką. Twierdzono też, że poślubiła boga rzeki Anio (dopływu, który wpada do Tybru powyżej miasta, — Romulus).

2. Rea, kapłanka, kochanka Herkulesa w czasie jego pobytu w Rzymie w drodze powrotnej z wyprawy po trzodę Geryona. Urodziła mu syna Aventinusa, od którego wzięło imię wzgórze rzymskie. Awentyn, an

1. D.H. I 72 a; Varr. LL V 44; Augustin. De ciw Dei XVIII21; Ov. Fast. II303; III 20 a; Am. II6,45 a; Sm. in Verg. Aen. 1273; VI777 Cic. Div. 120,40; Str. V 229; Liw I 3 n.; Plu. Rom. 3; Aur. VicL 20; Lustin. 43: Hor. Carm. IV 8,22. 2. Vcrg. Aen. II 659 i Scrv. adloc.

*RECARANUS- zwany w niektórych tekstach Cara-nus lub Garanus, bohater, który zajął miejsce Heraklesa w epizodzie z -* Kakusem. On to za czasów Ewandra przepędził swe woły przez miejsce, na którym miał powstać Rzym. Jemu zbój Kakus ukradł bydło. Reca-ranus uważany był za Greka z pochodzenia. Odznaczał się niezwykłą siłą.

W zbliżonej do zasadniczego mitu wersji Kakus jest niewolnikiem króla Ewandra, arcyzłodziejem i niegodziwcem. Recaranus, zrozpaczony po stracie wołów, byłby zaniechał poszukiwań, gdyby nie Ewander, który ujął sprawę w swe ręce i zmusił swego niewolnika do oddania bydła. Uradowany Recaranus miał wówczas wystawić u stóp Awentynu dziękczynny ołtarz Jowiszowi Znalazcy: mówiono, że była to Ara Maxima, przypisywana na ogół Heraklesowi. Ku czci Jowisza Recaranus miał na tym ołtarzu złożyć ofiarę z dziesiątej części swych wołów, był to początek owej dziesięciny odkładanej dla Herkulesa ze wszystkich ofiar zabijanych na Ara Maxima. an

Aur. Vict. 6; 8; Sm. in Vcrg. Aen. VIII203; por. J. Ba) et. Hercule romain, s. 145 n.

REJA ('Peta) -jedna z tytan id, córek Gai i Uranosa (tab. 5; tab. 12 i tab. 38). Poślubiła Kronosa i wraz z nim rządziła światem. Według Teogonii Hezjodaz małżeństwa tego przyszło na świat sześcioro potomstwa; Hestia, Dcmeter, Hera, Hades, Posejdon i Zeus, najmłodszy z rodzeństwa. Ostrzeżony proroctwem Uranosa i Gai, Kronos pożerał wszystkie swe dzieci, gdy przychodziły na świat, gdyż wiedział, że jedno z nich zrzuci go z tronu. Dlatego to Reja, pragnąc ocalić choć jedno, ukryła małego — Zeusa i podała mężowi do pożarcia owinięty w pieluszki kamień, istnieje podobny mit dotyczący Posejdona, którego matka miała ocalić.

używszy takiego samego podstępu. W epoce rzymskiej. Reja. prastare bóstwo Ziemi, została utożsamiona z — Kybele, Matką Bogów, an

II. XV187;Ha Th. 453 n.; And. BłMI l,3:D.S, V6ftn ;P*u» VIII8. 2; Lucr. II 629; Verg. Aen IX 8$

‘REMUS-w micie o założeniu Rzymu bliźniaczy brat Romulusa. Powstałe później tłumaczenie imienia wiąże je z cechą „powolności" chłopca, co miało tłumaczyć, że we wszystkim prześcignął go Romulus. Remus występuje w micie rzymskim jako nieszczęsny sobowtór brata. Lecz gdy w mitach greckich, ilekroć występuje motyw zwaśnionych bliźniaków, początek ich niezgody widzi się w czasach ich niemowlęctwa, mit Romulusa i Remusa ukazuje ich początkowo w braterskiej zażyłości. O czasach niemowlęctwa — Romulus. Remus zaczyna odgrywać odrębną rolę. gdy obaj bracia dochodzą do wieku męskiego, podczas bojki z pasterzami Numitora. Remusa uprowadzają przed oblicze króla Alby. Aby go uwolnić, Romulus. któremu — Faustulusdoniósł o tym. wyprawia się przeciw miastu. Następnie Numitor rozpoznaje braci. Amulius umiera. Romulus i Remus oddają tron Alby dziadkowi Numitorowi, który jest jego prawym dziedzicem. Potem obaj wymszają, aby założyć nowe miasto. Są w zasadzie zgodni i pragną założyć miasto w miejscu, w którym zostali uratowani, to znaczy tam. gdzie w przyszłości powstanie Rzym. Lecz dokładnie jeszcze nie postanowili, gdzie to będzie. Za radą Numitora postanawiają posłuchać wyroczni. W tym celu Romulus wybiera Palatyn, Remus wstępuje na Awentyn. Miasto zostanie założone w miejscu, na którym wróżby okażą się pomyślne. Remus zobaczył sześć sępów. Romulus dwanaście. Niebo rozstrzygnęło na korzyść Pąlatynu (a więc i Romulusa). Romulus zaczął wykreślać obwód miasta. Była to bruzda wyorana pługiem zaprzężonym w dwa woły. Remus, zawiedziony z powodu niepomyślnej dla niego wróżby, począł wyśmiewać tak słabo Iwytyczone granice miasta, jednym susem przesadził Pbruzdę i wtargnął do zakreślonego i uświęconego przez brata obszaru. Ten rozwścieczony zniewagą wyciągnął miecz i przebił Remusa. W najstarszej wersji mitu powodem zbrodni było jedynie świętokradztwo popełnione przez Remusa. Romulus przerażony swym czynem myślał o samobójstwie. Pogrzebał Remusa na Awentynie, w miejscu które od tego zdarzenia nazwano Remoria. Mit Remusa służył za tłumaczenie faktu, że do czasów cezara Klaudiusza (rok 49 n.e.) Awentyn był wydzielony z pomerium, obszaru sakralnego miasta Rzymu. Łączono również ze śmiercią Remusa ustano-Jwienie żałobnego święta zwanego Lemuria (— Lemu-re).

W jednej z wersji mitu Romulus nie zabijał brata, lecz obaj panowali wspólnie, dzieląc się władzą, jak to później czynili konsułowie. Wreszcie, według niektórych historyków (zwłaszcza u Dionizjusza z Chalkidy) Rzym miał być założony przez Remusa. W tej wersji Remus nie jest synem Rei, lecz Askaniusza lub Italosa. Matką jego jest Elektra, córka króla Latynusa. Jeszcze inne genealogie Remusa -» Romulus. an

Plu. Rom. 7 Ił.:Cic. Dir. 148,107 n.: Rep. II2.4: PauL p. 276; Fest..p.

298; D.H. I 72 n.; Str. V 3,2; Ov. Fast III 59 n.; V 479: Conon 48: Aur. Vict.21 a:Serv.in Verg.Aen. I 273:276: VI 777;Liv.l5n.; - Romulus.

Por. Mommsen. w: Hermes XVI1881, s. I n.; J. Carcopino, La Lome du Capiiole, Paris 1924; J. Hubaun.LesGrandsMythesdeRome. Paris 1945. s I n.

RKSOS (Pąaoę)- bohater tracki, walczący po stronie Trojan, zabity przez Odyseusza i Diomedesa. Tradycja rozmaicie podaje imię jego ojca. U Homera

23 Słownik mitologii greckiej