IMG90

Archeologia w teorii i w praktyce, A. Buko, P. Urbańczyk (red.)

Warszawa 2000: 115-128

ARCHEOLOGIA KULTUROZNAWCZA.

PROJEKT DYSKURSU „NEGATYWISTYCZNEGO”

Andrzej P. Kowalski (Gdańsk)

W metodologicznych ocenach archeologii jako dyscypliny naukowej często wykorzystywane są kryteria pozwalające stwierdzić, jaki udział w ramach archeologii ma wiedza źródłowo-faktograficzna, a jaki refleksja teoretyczna (J. Ostoja-Zagórski 1988). Niejednokrotnie też wizerunek archeologii bywa kształtowany poprzez pewne kwalifikacje mające w naukoznawstwie sens klasyfikacyjny. Chodzi tu zwłaszcza o zaliczanie archeologii w poczet dyscyplin pozytywistycznych. Wprawdzie niewielu archeologów usiłowało odpowiedzieć na pytanie, w czym rzeczywiście przejawia się pozytywistyczny charakter ich dyscypliny, co więcej, archeologia nigdy z założenia nie realizowała żadnego programu pozytywistycznego badań naukowych, to jednak badacze intuicyjnie wyczuwają, że samo określenie „pozytywistyczny”, stosowane w odniesieniu do archeologii przez jej metodologów, należy odbierać jak poniżający epitet (W. Stoczkowski 1988).

Nieporozumienia związane z etykietowaniem archeologii jako dyscypliny pozytywistycznej, jak również nadużycia w dziedzinie związanych z tym sądów oceniających archeologię, wynikają z braku jasnego podziału zadań tej dyscypliny. Otóż trzeba stwierdzić, że określenia „dyscyplina pozytywistyczna” lub „pozytywistyczny ideał ustanawiania wiedzy”, łącznie z ustaloną konotacją kwalifikacyjną takich określeń, stosują się do archeologii tylko wtedy, gdy otwarcie zgłasza ona pretensje do miana historycznej nauki o kulturze. W innych okolicznościach, np. gdy archeologia ogranicza się do funkcji rejestrowania, dokumentowania i konserwacji reliktów kulturowych, nie ma potrzeby stwierdzać ani zarzucać jej, że wykonuje te zadania