IMG 02

Archeologia w teorii i w praktyce, A. Buko, P. Urbańczyk (red.)

Warszawa 2000: 137-146

ARCHEOLOGIA ETNICZNOŚCI - FIKCJA CZY NADZIEJA?

Przemysław Urbańczyk (Warszawa)

Przekonanie o skuteczności zabiegów klasyfikacyjnych w identyfikowaniu znaczących kulturowo grup ludzkich leży u podstaw działań większości archeologów poszukujących homogennych i dyskretnych jednostek kulturowych. Mniej lub bardziej uświadomione założenie o zasadności bezpośredniego odnoszenia archeologicznie obserwowanego zróżnicowania kultury materialnej do faktycznego zróżnicowania grup ludzkich umacniało wiarę w możliwość rekonstrukcji dziejów w ich wymiarze nie tylko kulturowym i gospodarczym, ale też i etnicznym. Uzasadniało to specyficzną pozycję archeologii wiązanej nie tylko z naukami historycznymi, ale i społecznymi.

Zainteresowanie etnicznością podziałów społecznych włącza dzisiaj archeologię (nie po raz pierwszy) w krąg rozważań żywotnie interesujących nie tylko historyków i antropologów, ale też i polityków. Zrozumienie mechanizmów powstawania, trwania i przekształcania się zróżnicowania etnicznego uznano bowiem za podstawowe dla zrozumienia współczesnych problemów społecznych, politycznych i geopolitycznych. Wagę tych zagadnień ilustruje seria publikacji przeglądowych autorstwa zarówno antropologów (np. R. Jenkins 1997) i socjologów (np. G. Babiński 1998), jak też archeologów (np. S. Jones 1997).

Chociaż dla ogromnej większości archeologów, kierujących się przede wszystkim intuicją i „zdrowym rozsądkiem”, które zastępują im wiedzę teoretyczną, są to problemy mało ważne i mało interesujące, to jednak wymagają one starannego rozważenia. Ustosunkowanie się do kwestii etnicznych może być bowiem decydujące