IMG 21

podmiotowość ucznia w procesie nauczania i wychowania me eliminuje nigdy całkowicie jego zależności od otoczenia, w którym'się znajduje, w tym także od wpływów wychowawczych. Toteż podzielany tu i ówdzie pogląd, iż przyznanie autonomii uczniem oznacza wyrażenie zgody na pozostawienie im zupełnej swobody i pozbawienie ich wszelkiej presji zewnętrznej jest z gruntu fałszywy.

Przede wszystkim uszanowanie podmiotowości uczniów i zapewnienie im szerszego zakresu swobody nie jest możliwe w sytuacji kompletnej bezkarności w klasie i szkole. W tym znaczeniu karność nie tylko nie pozostaje w sprzeczności z podmiotowym traktowaniem uczniów, lecz jest jego niezbędnym warunkiem, podobnie jak upodmiotowienie i umożliwienie im szerszej swobody warunkują karność, wymaganą z pedagogiczngo punktu widzenia (por. Kotłowski K., 1968, s. 167).

Na ogół mówi się o trzech rodzajach karności, mianowicie zewnętrznej, wewnętrznej i świadomej. Najmniej lub w ogóle wychowawczo niepożądana jest karność zewnętrzna. Przejawia się ona w ślepym podporządkowaniu się uczniów wymaganiom nauczycieli. Traktowani bywają oni w sposób zgoła instrumentalny. Tłamsi się wszelką ich samodzielność i twórczą aktywność. Zbyt mocno ufa się wpływom zewnętrznych czynników w kształtowaniu zdyscyplinowanej postawy uczniów. Przecenia się zwłaszcza osobisty i bezpośredni wpływ nauczycieli, nie doceniając pośrednich oddziaływań wychowawczych, takich jak ią>. wpływ dynamiki zjawisk grupowych w klasie szkolnej jako grupie społecznej.

Uczniowie wychowywani w karności zewnętrznej wykonują swoje zadania bez wewnętrznego przeświadczenia o celowości i sensowności tego, co robią. Wykonują je wyłącznie w poczuciu przykrego obowiązku, a więc niechętnie i opieszale. Wprawdzie nabierają t czasem wprawy w ich spełnianiu i poniekąd przyzwyczajają się do nich. Z reguły jednak nie przejawiają przy tym samodaielności i pomysłowości; zlecane fan zadania wykonają niemal automatycznie i jedynie zgodnie z podaną instrukcją; uchylają się też przed wszelką odpowiedzialnością za rezultaty swych dokonań

Karność taka powstaje zazwyczaj w warunkach wszechwład-