IMG10

Cli V. interpretacje i kontrowersje

Lecz skoro elementem podstawowym powieści jest konfrontacja, i walka, zakłada to pewną ambiwalcncję efektu, wieloznaczność 1 punktów widzenia, które autorka starannie podtrzymuje. Jak I dobrze jej się to udało, może wskazać choćby fakt, że krytycy od 1 lat toczą spory o to „czy Heathcliff jest bohaterem czy demontuj 1 a Katarzyna tragiczną heroiną czy rozpuszczonym bachorem”'*, § W Wichrowych Wzgórzach dramat i farsa, wzniosłość i śmie* | szność, społeczne konwenanse i wewnętrzny imperatyw auten* I tyczności tworzą rzeczywistość nabrzmiałą sprzecznościami; lecz i jest to określona rzeczywistość historyczna. To ona nic pozwą- j la jednostce na realizowanie podstawowych pragnień i uczuć, 1 i prowadzi do rozdarć i konfliktów. Sprzeczności wybuchają j z pojawieniem się Hcathcliffa w domu Eamshawów: przyniesiony I po to, by go kochano, budzi nienawiść i przez to staje się potem I zagrożeniem dla wszystkich. Dla Katarzyny, osieroconej: 1 S§ I niedbywancj, HeathclifT jest naturalnym sprzymierzeńcem w »we*1 wnętrznej emigracji" Ofiarowuje jej romantyczną wolność od | więzów rodzinnych, lecz zarazem obniża jej pozycję społeczną | Walka ze światem gnęblcicli zabarwia ich związek romanty zmem, I lecz nic jest w stanic zapewnić im ucieczki od konkretnych I struktur społecznych. Zwyciężeni przez wrogą im rzeczywistość : społeczną, w której ich miłość nie może stać się konkretną I rzeczywistością, ratują ją, wcielając ją w mit, w wartość absolutni I w wymiarze onmlogieznym, ponadjednostkowym. Taks jest tok 1 mitu w świecie realnym. Również w zemście Heathcliff jest postacią pełną sprzeczności: jest zarazem katem i ofiarą; dręczy innych, lecz najbardziej dręczy sam siebie; jest buntownikiem i mścicielem, a zarazem perfidnym kapitalistą, i nowym jffi ranem Dostrzegając tę ostatnią sprzeczność rezygnuje z zemsty; lecz wyzwolenie się ze sprzeczności jest zarazem wyewu* ‘leniem się z życia. Czy to należy uznać za rozwiązanie sprana* :

** Ibidem, s. 100 ^ł| ibufom, 1. 103

ności? Eagleton przyznaje, że Emily Bronte nie dostarcza dialektycznych rozwiązań zasadniczych sprzeczności, ukazanych w jej książce: sprzeczności między naturą i sztucznością, pracą fizyczną i cywilizacją, niewolą i wolnością. W pewnym stopniu równowaga utrzymuje się w Wichrowych Wzgórzach, gdzie właściciele, choć mają trochę służby, sami pracują przy gospodarstwie, a zarazem posiadają pewną kulturę i obycie. Lecz Wichrowe Wzgórza skazane są na zagładę; ostatni spadkobierca, Hareton. zamieszka w Drozdowym Gnieździe stając się dziedzicem wolnym od przymusu pracy fizycznej, uzależnionym od pracy innych ludzi. Zwycięża więc wiejski kapitalizm; dawny świat wartości, bardziej egalitarny, ginie.

Interpretacja Eagletona potwierdza raz jeszcze artystyczną celność dzieła Emily Bronte i ostrość jej widzenia historycznego w ujęciu problematyki moralno-społecznej, lecz stwierdza również niemożność sformułowania tu jasnego, pragmatycznego morału.

Oczywiście interpretacji Wichrowych Wzgórz jest wiele'² i wiele z nich wnosi elementy istotne dla rozumienia różnych aspektów tej powieści, lecz z reguły nawiązują one w pewien sposób do przytoczonych wyżej koncepcji. Warto wspomnieć o stanowisku krytyki tzw. feministycznej, tj, rozpatrującej literaturę z punktu widzenia jej znaczenia dla kwestii feminizmu. Badacze spod tego znaku mają wiele do powiedzenia na temat Cdiarlotte Bronte, lecz twórczość Emily nie dostarcza, mimo ich wysiłków, znaczącego materiału. Najważniejszą chyba konkluzją zajmującej się tą problematyką autorki znanej pracy o siostrach Bronte, Ingi-Stiny Ewbank, wydaje się stwierdzenie, że

Istnieje pewna odmiana geniuszu twórczego, w której pleć jego posiadaczy przestaje się liczyć. Jedyną żywotną „kwestią kobiecą” w jej

¹² Fragmenty ważniejszych interpretacji Wichrowych Wzgórz zebrał Th. A. Vogler w Twenimth Century Interpretations of „Wutkering Heighis": A Collection of Critical Essays, Englewood Cliffs, New Jersey 1968.