IMG$35 (3)

dzieje. Wśród dzieci tych dominują dziewczynki przejawiające opóźnienia w ogólnym rozwoju, w tym takie społeczmo-moral-nym. Niełatwo też poddają się oddziaływaniom wychowawczym,. pozbawione są głębszych więzi społecznych z otoczeniem. Nie wykazują zainteresowań życiem społecznym i nie odczuwają większej potrzeby porozumiewania się z innymi.

3.    Dzieci o jednostronnym życiu psychicznym, wśród których znajduje sdę wielu uczniów drmgorocznydh. Przejawiają wyraźną niechęć do nauki szkolnej w ogóle lub zamiłowanie do jednego czy dwóch przedmiotów nauczania przy jednoczesnym ignorowaniu pozostałych. Wiąże się to z brakiem wielokierunkowych zainteresowań i niezdolnością stosowania przez nie odpowiednich technik pTacy umysłowej. Ponadto wykazują niechętną i nieżyczliwą postawę wobec nauczycieli, zwłaszcza prowadzących lekcje z przedmiotów nie łubianych lub nie będących — ich zdaniem — dobrymi pedagogami.

4.    Dzieci z wadliwie rozwiniętymi właściwościami woli, wywodzące się przeważnie z rodzin, w których zaspokajano wszelkie ich zachcianki. Wśród nich znajdują się dzieci niezdecydowane, kapryśne, samowolne, kierujące się nie tyle wolą, ile uporem i to w sprawach często błędnych, mało ważnych. W przypadku tych dzieci nie cel jest istotnym motywem ich działalności, lecz własne ich przeżycia emocjonalne lub sytuacja, w jakiej się aktualnie znajdują.

Klasyfikację przejawów trudności wychowawczych ze względu na możliwe ich rodzaje, występujące u uczniów nieprzystosowanych społecznie, przeprowadził N. Havers {1981, s. 15—18 i 34). Według niego — głównymi symptomami trudności wychowawczych uczniów są uchybienia czy sprzeniewierzenia się różnym regułom obowiązującym w życiu klasy i szkoły. Klasyfikuje je w następujący sposób:

1. Uchybienie regułom niezbędnym podczas wykonywania różnych prac łub zadań szkolnych, <np. pogrążanie się w marzeniach lub nie branie udziału w lekcji, ińedbałość lub guzdranie się w pracy w szkole, odpisywanie zadań domowych lub niechlujne ich przygotowanie.

2. Uchybienie zasadom współżycia i współdziałania z kolegami (koleżankami) z klasy i szkoły, tj. przejawianie wobec nich agre-

sywnoścd werbalnej i fizycznej w formie popychania, potrącania, bicia, znieważania, drwin, wyśmiewania, a także zabierania, ukrywania ii psucia cudzych rzeczy oraz okłamywanie, donosicieLstwo i ni ©przyznawanie się do popełnionych przewinień.

3.    Uchybienie regułom obowiązującym w kontaktach z nauczycielami i pozostałym personelem szkolnym; przejawia się najczęściej w nieposłuszeństwie wobec nich i próbach ich prowokowania, jak również w kłamstwach i kradzieżach, a niekiedy też w zuchwałym i/cynicznym zachowaniu.

4.    Uchybienia normom klasy szkolnej i sźkoły, nie uwzględnione w trzech poprzednich rodzajach sprzeniewierzenia się określonym regułom; dotyczą one głównie niewłaściwego zachowania podczas lekcji, jak uprawianie gadulstwa, nagły śmiech, szurgo-tanie nogami lub szurganie krzesłami po podłodze, jak również dewastacja i kradzieże rzeczy będących własnością szkoły, pisanie i rysowanie na ścianach i stolikach, zaśmiecanie, spóźnianie się na zajęcia i wagarowanie.

5.    Uchybienie normom, które nigdzie nie zostały wyraźnie ustalone i sformułowane (Residualregel), np. nadzwyczaj intensywne i częste reakcje emocjonalne, jak płacz, niepokój motoryczny, nadmierna lękliwość, przygnębienie lub niepewność; oraz zbyt częste manipulowanie własnym ciałem, a więc ogryzanie paznokci, wyrywanie włosów, ssanie palca i bawienie się narządami płciowymi.

Inną jeszcze klasyfikację trudności wychowawczych, tj. ze względu na stopień ich nasilenia, zaproponowała H. Spionek (1966, s. 43). Rozpatruje je na tle wszystkich dzieci objętych procesem wychowania. Wyróżnia: 1) dzieci szczególnie łatwe do prowadzenia wychowawczego; 2) dzieci łatwe do prowadzenia wychowawczego; 3) dzieci przeciętne ze względu na stopień trudności, jakie sprawiają; 4) dzieci'dość trudne do prowadzenia; 5) dzieci bardzo trudne do prowadzenia. Najliczniejszą grupę tworzą dzieci przeciętne; jest ich jednak nie więcej niż 50% wszystkich dzieci. Do dzieci, którymi należy zająć się w szczególny sposób, zalicza dzieci dość trudne, stanowiące od kilkunastu do 20% ogółu dzieci, i dzieci bardzo trudne, których liczba sięga zaledwie kilku procent ogółu dzieci. Zakwalifikowanie ucznia do jednej z tych grup — jak słusznie podkreśla H. Spionek — nie

23