IMG457

kę „słabych" Francuski socjolog mówi o taktyce wojny partyzancie' * go oporu wobec dominującego społeczeństwa. Jednostki potrafią sto^**^J* bier^ oologtc komunikacyjne i informacyjne jako narzędzia kontrnadzoru p^{Wać te}ch. chodzi o strategię komunikacyjnej powściągliwości lub próbę ucieczki pcmtywem komunikacyjnej otwartości.    ^rze<* *m.

6. Komodytikacja i nierówność informacyjna w erze globalizacji

Komody fikać ja informacji czy wiedzy prowadzi jednostki i grupy do posługiwania się nimi jako środkami pomagającymi im sprostać w konkurencji o dalsze rodzaje dóbr. Informacja jako swobodnie dostępna wiedza stała się towarem handlowym mającym wartość wymienną. Nie jest to jednak kierunek całkowicie nowy - w każdym społeczeństwie informacje w pewnych sytuacjach używane byty jako towar²⁵*. Specyfika komodyfikacji informacji polega na tym, że informacje możemy sprzedać, ale nadal je posiadamy w odróżnieniu od handlu innymi typami towarów.

W sweecie społeczeństw informacyjnych to przede wszystkim środki masowego komunikowania najwyraźniej wypełniają i ucieleśniają mechanizmy komunikowi ania. Wzrost informacji przyspiesza znaczenie formalnych określających systemów lub racjonalizację społeczną i ekonomiczną. W rezultacie w życiu codziennym coraz mniej rozumiemy komunikowanie jako relację społeczną lub wartość. Stało się ono kategorią wymiany ekonomicznej, realizowanej w konkurencyjnym środowisku rynkowym. W tych ramach odniesienia komody-tikowane informacje lub technologie komunikacyjne i informacyjne stały się nie tylko narzędziem maksymalizacji zysku, ale także czynnikiem destrukcji społecznic uznawanych znaczeń i relacji społecznych. Innymi słowny, komodyfikacja informacji wzmacnia konkurencję, która może nas prowadzić do „komunikacyjnego skurczu", i to zwłaszcza w sytuacji, gdy nie uzyskujemy adekwatnego wynagrodzenia.

Naturę międzyludzkich interakcji w społeczeństwie informacyjnym współ-określa istnienie różnych form nierówności informacyjnej. Jest to na ogół łączone z pochodzeniem klasowym, zarobkami i wykształceniem^{1 2}. Innymi słowy ci, którzy z punktu widzenia przytoczonych kryteriów są w położeniu niekorzystnym, mają bardziej skomplikowany dostęp do informacji, w rozwoju swej aktywności są faktycznie blokowani. T. Childers i J. Post (1975) mówią w związ-

ku z tym o tzw. ubóstwie informacyjnym. Według amerykańskich socjologów „informacyjnie ubogie jednostki”:

•    nie wiedzą, który kanał informacyjny mają użyć do rozwiązania swych własnych problemów społecznych, psychicznych czy ekonomicznych lub nie znają konkretnych programów utworzonych dla usunięcia ich trudności,

•    intensywnie oglądają telewizję, rzadko czytają magazyny i gazety, książek nie czytają praktycznie nigdy,

•    swego problemu nie widzą w niedostatku informacji,

•    nie są zbyt aktywni w wyszukiwaniu informacji ani w sytuacji, gdy są do tego faktycznie zmuszeni okolicznościami,

•    zamykają się w nieformalnej sieci informacyjnej³.

Mówiąc inaczej, jeżeli przypuścimy, że istnieją systematyczne różnice między informacyjnym i komunikacyjnym potencjałem grup zróżnicowanych społecznie i pod względem wykształcenia, to w zasadzie jest to wynik pierwotnej nierówności.

Oprócz tego zasadniczego typu nierówności informacyjnej możemy wyróżnić tzw. wtórną nierówność informacyjną. Powstaje ona wówczas, gdy między jednostkami o podobnych możliwościach ekonomicznych i zbliżonym wykształceniu pojawiają się znaczne różnice w posługiwaniu się informacjami w zależności od grupy interesów, do której należą. To zróżnicowanie informacyjne prowadzi do sytuacji, że osobnicy, którzy w niektórych sprawach są specjalistami, w innych mają cechy ubogich w informacje. Nowe technologie informacyjne i komunikacyjne umacniają tę tendencję w ten sposób, że umożliwiają unikanie eksponowania szerszego spektrum często niewygodnych typów informacji. Innymi słowy, z narastaniem wtórnej nierówności informacyjnej obniża się zdolność mobilizowania efektywnych publicznie działań na płaszczyźnie całego społeczeństwa. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że pewne grupy są pod względem wartości całkowicie niekompatybilne, ale także dlatego, że niektórzy po prostu w ogóle nie czują problemów, które dla innych są istotne. Rozszerzona zdolność działania na poziomie indywidualnym nierzadko więc oznacza obniżenie zdolności działań w interesie szerszej zbiorowości. Tradycyjna konceptualizacja szerszej publiczności obejmująca wiele małych, ale interaktywnych zbiorowości, które tworzą kulturę społeczną, przeobraża się pod wpływem nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Okazuje się, że globalizacja, obwiniana często o homogenizację kultur lokalnych, nie zawsze musi zmieniać tradycyjne, lokalnie determinowane działania pod wpływem bardzo różnorodnych czynników profilujących poszczególne jednostki, takich jak wykształcenie, religia, kwestie językowe, etniczne itp. Globalne ramy zasłaniają głębsze formy komunikacyjnej selektywności i izolacjonizmu. Informacyjne i komunikacyjne technologie nie tylko homogenizują, ale również umożliwiają bardzo efektywne indywidualne odosobnienie. Wzmacnia to dwa

T. Childers, J. Post (1975). The Information Poor in America. Cambridge: MIT Press.

1

J. Habermas (1989). The Srructurał Transformalion of the Public Sphere. Cambridge- Politv -^v p. Golding. G. Murdock (1986). Unequa/ Information: Access and Exclusion in the New Communication Marketplace. [W:] M. Ferguson (ed.). New Communication Technologies and the

2

Public Interest. London: Sagę.

3