IMGB03 (5)

>6*

98

3. Media wytworem i kreato,

ygfti wspóknsntj kultury - kulturowe uwarunkowaniu

Na przeciwnym biegunie są dzieła wybitne, które jako ponadczasowe we przez se i lat nie tracą swej aktualności; należąc do ścisłego kanonu h- n są wznawiane, wystawiane, ekranizowane. To one w poszczególnych epo^Oy

VV

---j —— _v —^-----------j ------------“^znie ; C

tow ane, ale wciąż żywe. I wtedy to nawet pojęcia jednoznaczne mogą być .V¹ rozumiane, mogą przybierać inne (skojarzeniowe, uczuciowe) zabarwienie | we. Na przykład śmierć nie musi wtedy oznaczać kresu biologicznego istnienjg⁶^!^

um j    .......

twórców, realizatorów, a także sens nadawany im przez odbiorców - to koleją ^,(H

POh

tycznych i w zależności od sytuacji społeczno-ekonomicznej, osobistej j biorców są na nowo odkrywane lub tylko nieco inaczej czy też schematyczni^Ulh‘

i.----    *    —¹ — •—*--^J——

---* ---|-.    UUI1V1W IIIW IIIUJl rr ivuj vu<hvm*v *“    ^v*^v*''£5*''"‘b^W >OU

cia, ale wygaśnięcie uczuć, regres intelektualny, utratę sensu życia itp. Tel.,_uw niewielkie konteksty znaczeniowe nadawane dziełom przez ich kolejnych twó^J twórców, realizatorów, a także sens nadawany im przez odbiorców - to koleją życia szeroko rozumianego dzieła sztuki, wytworu kultury Jeśli wchodząc ^ społecznego odbioru potrafią wywrzeć znaczący wpływ na ludzi, to stają _Sj

------- * —________ i—. |

czącym czynnikiem rozwoju kultury. Odbiór jego jest dogłębny i pełny, w wy -J^? V go interioryzacja treści w nim zawarf~^L -■ •    ^ r. o_t ^^lf(ij ₀,

postaw, rozwojem nowych wartości.

-P-/.W    .------- -    -    - - - r •    , ^J ***vg s,

go interioryzacja treści w nim zawartych owocuje przemianami w osobowością

3.5.3. Sposoby i zakres manipulacji w mediach

Pojęcie manipulacji, chociaż dość nowe, bo związane z rozwojem mass medi-jest głęboko osadzone w praktyce społecznej i teorii komunikacji (zob. część II). gjj mienie bowiem komunikowania jako sztuki skutecznego przekonywania, opartej nj*. sadach logiki, stylistyki, retoryki, etystyki, sięga starożytnej Grecji, a za pierwszej ukowe rozważanie uważa się Retorykę Arystotelesa. Na przełomie XIX i XX w., zami^ pojęciem manipulacja, posługiwano się pojęciem propaganda, przez którą rozumiej rozpowszechnianie jakiś poglądów, haseł ideologicznych, politycznych lub ekono. micznych, mające na celu ukształtowanie określonych postaw wśród dużych grup dzi, manipulowanie zbiorową świadomością, agitację. Istniało wtedy także pojęcie treści propagandowych, odnoszone do programów związanych z tego typu tekstami audycjami.

Manipulacja, najkrócej ujmując, to świadome, nieuczciwe operowanie faktami i ta-ka ich interpretacja, aby dla osiągnięcia korzyści przekonać do swoich racji największa rzeszę ludzi. A zatem, w tym znaczeniu, manipulacją nie jest;

•    nieświadome wprowadzanie w błąd;

•    świadome upraszczanie w operowaniu faktami i ich interpretacji dla klarownego, zgodnego z prawdą ukazania istoty zjawiska, co w edukacji nazywamy uprzystępnianiem.

Manipulacja treścią i formą

Znaczące zasługi w ukazaniu sposobów i form manipulacji w mediach ma profesor z Uniwersytetu Kalifornijskiego Herbert Irving Schiller, który w 1973 r. opublikował ^(wyd‘ P°^L ,976)- ^W Pracy tej, choć skoncentrował się zwe na manipulacyjnej funkcji telewizji, opisując odpowiednie zabiegi

treściowe” i formalne w rozdziale pod wymownym tytułem „Manipulowanie i paczkowanie świadomości” (1976, s. 22-50), to jednak zanalizowane przez niego mechanizmy mają walor uniwersalny i odnoszą się do wszystkich mediów.

Wskazał on pięć mitów budujących treść w telewizji amerykańskiej:

•    indywidualizmu i osobistego wyboru;

•    neutralności;

•    niezmiennej natury ludzkiej;

•    braku konfliktu społecznego;

•    pluralizmu masowych środków manipulowania.

Do technik formalnych służących manipulowaniu Schiller zalicza „fragmentację jako formę komunikowania” oraz „natychmiastowość informacji”.

Manipulacja staje się bardziej skuteczna dzięki formie, w jakiej mit zostaje przekazany. Autor stwierdza, że:

.forma komunikowania, jaka rozwinęła się w krajach gospodarki rynkowej - a specjalnie

w Stanach Zjednoczonych - jest rzeczywistym ucieleśnieniem kontroli świadomości. Najłatwiej

to zaobserwować w stosowanej w USA technice rozpowszechniania informacji, którą tutaj określamy mianem fragmentacji” (tamże. s. 42).

Fragmentacja lub ogniskowanie polega na rozpowszechnianiu wiadomości niepowiązanych ze sobą, pojawiających się razem często przypadkowo, przy zachowaniu, co najwyżej, prawideł warsztatu dziennikarskiego. Programy radiowe i telewizyjne są przerywane reklamowymi wstawkami, a istotne społecznie zjawiska przybierają postać zjawisk incydentalnych, co zmniejsza możliwość ich zrozumienia. Cechą wspólną jest heterogeniczność materiału i odcinanie się od wyjaśniania związków między prezentowanymi zjawiskami społecznymi. Ta fragmentacja rzeczywistości prezentowanej przez mass media stanowi odbicie praktyki społecznej, czego dowodem jest m.in. obstawanie poszczególnych dyscyplin naukowych przy swojej własnej „czystości”. Owa technika, zwiększając tempo przepływu informacji niepowiązanych ze sobą, o różnym stopniu istotności i zakresie reprezentatywności, prowadzi do trywializacji i przeładowania. Potok różnorodnych wiadomości, dodajmy fragmentarycznych, utrudnia zrozumienie istoty zagadnienia, dotarcie do jego sedna.

Natychmiastowość informacji jest ściśle związana z fragmentacją. W mediach obowiązuje błyskawiczność przekazywania wydarzeń traktowanych jako towar. Prowadzi to do fałszywego poczucia konieczności pośpiechu i do wyolbrzymiania poruszanych spraw, przedstawienia ich niekiedy w krzywym zwierciadle. Bezzwłoczność w przekazywaniu informacji o różnorodnej wadze poznawczej powoduje u odbiorcy rezygnację z selekcji wiadomości i utrudnia nadanie im właściwego znaczenia, przyczynia się do uznania faktu niemożności zapanowania nad nimi i w konsekwencji obniżenia się stopnia wrażliwości. Z natychmiastowością informacji, która nadaje w y Jarzeniom odpowiednią rangę, łączy się zabieg świadomego opóźniania. Jeśli informacja zostanie podana na drugim planie, na dalszych szpaltach w gazecie czy pod koniec buku informacyjnego, to automatycznie zostaje pomniejszona jej ranga znaczeniowa. lej doniosłość maleje jeszcze bardziej, gdy zostaje podana z kilkudniowym opóźnieniem i bez wykorzystania właściwych cech danego medium. Przy kładem z naszej telewizji