IMGE34

72 ^•SfP

„poetyka immanentna”. Jest ono w pełni umotywowane, gdy oba skrzydła są dostatecznie dobrze rozwinięte, gdy każde z nich dostarcza odpowiednio dużej liczby — nieprzypadkowych — świadectw. Zasadność takiego podejścia do poetyki awangardowej jest umotywowana w sposób oczywisty. Osta-tecznie doniosłość osiągnięć grupy krakowskiej między innymi i na tym właśnie polegała, że ukształtowała ona model poetycki, w którym działanie twórcze było nierozdzielnie złączone z teoretyczną refleksją, w którym oświetlały się one nawzajem i interpretowały, godziły i polemizowały, sumowały i wykluczały!

Mamy wreszcie trzecie założenie podjętej tu rekonstrukcji. Założenie, które niejako uchyla opozycje pomiędzy różnymi stadiami rozwojowymi poetyki awangardowej. Przyjąć je, to znaczy — dokonać „przekładu” ewolucji na kategorie systemu, następstwa na strukturalną równoczesność. Założenie owo nakazuje przede wszystkim spojrzeć na poetykę awangardową z punktu widzenia Nachgeschichte procesu rozwojowego, w toku którego formowały się jej elementy. Z punktu widzenia sytuacji, dla której poetyka ta jest już przebiegiem zamkniętym, nie podlegąjącym dalszej ewolucji. Ząjęcie takiego stanowiska zapewnia panowanie nad pełnym kompletem jej składników, ale — samo przez się — nie umożliwia jeszcze uchwycenia związków systemowych. Nie umożliwia, ponieważ ewolucja poetyki grupy krakowskiej nie polegała bynajmniej — jak wiemy — na prostej kumulacji założeń. Z pewnym przybliżeniem można by jeszcze o takiej kumulacji mówić w odniesieniu do dwóch początkowych — Peiperowskich — faz awangardy. Trzeci okres już zdecydowanie różni się pod tym względem od swoich poprzedników. Kształtowanie się poetyki awangardowej polegało zarówno na tym, że określone założenia osiągały — w miarę upływu czasu — różne stopnie krystalizacji, ulegąjąc bądź to uwyraźnieniu w stosunku do stanu poprzedniego, bądź przytłumieniu czy zapomnieniu; jak również na tym, że w kolejnych fazach wyłaniały się założenia pozostające w konflikcie, unieważniające się nawząjem; jak wreszcie na sumowaniu się założeń pochodzących z różnych faz ewolucyjnych.

Dlatego też awangardowa poetyka z późnych lat trzydziestych nie jest po prostu zespołem zasad bogatszym od zespołu

zaproponowanego przez Peipera, bogatszym o składniki dodane później. Jest zespołem odmiennym, wykluczającym szereg założeń wysuniętych poprzednio lub też dokonującym ich zasadniczej reinterpretacji. Nie możemy więc przyjąć tej wersji zs wersję najpełniejszą. Tak samo jak nie moglibyśmy za taką przyjąć—jej wersji wcześniejszych. Pełna poetyka awangardy zawiera wszystkie założenia zespołowe grupy krakowskiej, bez względu na to. kiedy się one wyłoniły, i niezależnie od tego, czy były podtrzymywane, czy „przezwyciężane”. Co więcej: różne warianty tej samej dyrektywy poetyckiej muszą tu być niejako równouprawnione jako elementy całościowego repertuaru zasad. Chcąc ten narastający w ciągu dziejów grupy krakowskiej repertuar zrekonstruować w postaci systemowej, chcąc odsłonić jego wewnętrzne relacje strukturalne, trzeba zastosować zabieg analogiczny pod wieloma względami do tych, jakie zastosowane były w dwóch omówionych poprzednio sytuacjach. Trzeba mianowicie uznać poszczególne stadia rozwojowe awangardowej poetyki za wząjem na siebie nastawione układy sprawdzeń; każde z nich ma stanowić miarę dla pozostałych, kryterium, pozwalające z nich wyodrębnić elementy wspólne i różniące. Wzajemne konfrontacje poszczególnych faz rozwojowych dają w wyniku ich „tłumaczenie” systemowe. Diachronia zostaje „przełożona” na synchronię. Tb, co w terminach diachronii byłoby trwałością pewnych założeń, potwierdzanych we wszystkich stadiach rozwojowych poetyki awangardowej, w terminach synchronii będzie właściwością ośrodkowego położenia w systemie tej poetyki. Tb, co w kategoriach przebiegu byłoby wykluczeniem się skłóconych założeń, zastępowaniem jednych przez drugie, w kategoriach systemu może być interpretowane jako funkcjonalne współistnienie elementów pod jakimś względem „granicznych” w tym systemie. Tb, co z punktu widzenia historycznoliterackiego następstwa byłoby różnymi stopniami krystalizacji czy uwyraźnienia tej samej dyrektywy poetyckiej, z punktu widzenia rekonstruowanej struktury będzie właściwościami różnych jej stref.

Zjawisko określone tu mianem „koncepcji języka poetyckiego awangardy” jest elementem tak właśnie rekonstruowanego systemu awangardowej poetyki. Cała poetyka stanowi układ wielopiętrowy. Jest kodem, na który składąją się rozmaite typy reguł. Tkwią w niej założenia o charakterze filozoficznym.