IMGI54 (2)

w czasie świąt, gdy dzieci — które zazwycaij biegają bez ubrania — są strojone i uroczyście ubrane, dorośli podchodzą, zachwycają arią nimi, ale dotykając poszczególnych części ciała, zaczynają je straszyć lub szczypać. Z chwilą, gdy podniecone dziecko zaczyna płakać, oddalają się od niego. Stopniowo uczy się ono hamować reakcje i nie odpowiadać na prowokację. Do-* rośli uważają, że strach i ból trzeba umieć stłumić, natomiast radość czy zachwyt można wyrażać muzyką czy tańcem. Dziecko starsze, opiekujące się młodszym, również może mu dokuczać i straszyć je, choć w zasadzie opieka powinna być życzliwa. Zabroniona jest tylko przemoc.

Toteż — jak stwierdza M. Mead — w czasie swego letniego pobytu nie zaobserwowała, żeby dzieci kłóciły się lub biły ze sobą. W razie konfliktu ingeruje jakieś starsze dziecko i nakazuje młodszym spokój. Są jednak sytuacje, w których wolno napadać i bić. Są to sytuacje ze świata mitu, sytuacje teatralne. Wkładając maskę, człowiek staje się kimś innym, niż jest, i może zachowywać się inaczej niż w rzeczywistości. Dziecku, które założy maskę czarownicy lub smoka, wolno zachowywać się agresywnie, nawet wobec rodziców. Wiadomo bowiem, że w teatrze nikt nie pondsi szkody naprawdę, nawet zabici aktorzy wracają do żyda. Światem rzeczywistym rządzą inne prawa aniżeli światem teatralnym, w którym dzieci uczestniczą od najwcześniejszego dzieciństwa. Przedstawia się tam fragmenty Ramayany *, której bohaterzy i akcja są wszystkim dobrze znane. Rytualny dramat balijski — jak pisze Mead — przedstawia walkę między smokiem, który reprezentuje życie i zwyczaje, a wiedźmą, symbolizującą śmierć d grozę. Smok, jak ojciec, szczerzy zęby

* Epos indyjski z m wieku pjue.

t

i wysuwa ognisty język, toby odstraszyć wiedźmę \ obronić swoje potomstwo.

Teatr w socjalizacji Bali jeżyków odgrywa istotną rolę. Nie ma w nim podziału na sceną i widownią, gdyt wszyscy Balijczycy są zręczni, znakomicie tańczą i śpiewają. Przedstawienie zaczyna się od muzyki, ale nigdy nie jest to sama pieśń, bowiem widownia przekształca ją po swojemu, włącza się też do odgrywania dowolnych scenek, w czasie występowania drugoplanowych postaci, jak błazen czy służący. Dzieci równie* tańczą i śpiewają razem i podejmują małe role.

Przygotowują się do występów w klubach w czasie takich zajęć, jak robienie lalek, masek, rysowanie na piasku czy inscenizowanie wątków mitu. M. Mead podkreśla wrażliwość dzieci na sztukę, ich wyrazistość ekspresji i mimiki i chociaż zaprawiają się one w hamowaniu uczuć strachu i bólu w sytuacjach rzeczywistych , umieją je doskonale przedstawić grając role fikcyjne.

Rysunki dziecięce wyraźnie dowodzą, jak ważną rolę odgrywa teatr <w ich życiu. Jamę Belo (1955) twierdzi, że na wystawie międzynarodowej w Nowym Yorku w 1934 roku rysunki dzieci balijskich wyróżniały się spośród rysunków dzieci amerykańskich i europejskich. Wszystkie rysunki balijskie były do siebie podobne, odznaczały się stylizacją formy i dramatyzmem postaci. Demony, czarownice miały twarze pełne wyrazu, wymowne oczy, otwarte usta. Dzieci starały się przedstawić walkę dobra ze złem, wyrażając ją w symbolach znanych ze sceny teatralnej d wzorując się na lalkach z teatru cieni. Teatr ten często bywa we wsi i jego spektakle robią duże wrażenie. Zaczyna się on późnym wieczorem, ekran zostaje podświetlony i sylwetki lalek stają się bardzo wyraziste. Przedstawienia są bardzo długie i małe dzieci parokrotnie zasypiają na kolanach

45