IMGW34 124

niem norm i konwencji budowy przekazu narracyjnego, i czej mówiąc, istnieją w obrębie świata przedstaw^ w utworze takie elementy, o których można tyj;^: opowiadać lub tylko je opisywać. Dlatego?* opisywanie zdarzeń w prozie Ciompy było tak radykalnym, ^ ruszeniem konwencji językowych i narracyjnych. Nie nJ? zatem — bez wspomnianego naruszenia reguł — np. dać o wyglądach rzeczy czy cechach przedmiotów. można opisać, ale nie można go opowiedzieć w ramach -, malnych struktur narracyjnych. Natura, tło akcji, wyyJ' cechy etc., czyli korelaty tematyczne opisu, komunikować za pomocą właściwych form językowych. Nie ulega wątpia ⁵ ści. ze ścisły związek między korelatami tematycznymi i £ strukcjami językowymi jest poziomem elementarnym, o<iiV* rego zaczyna się identyfikacja form podawczych narracji j? piero pojawienie się niezgodności w tym zakresie ujawnu* cyficzne funkcje nadorganizacji stylistycznej danego pr^U Jak wiadomo, operacje poetyckie poetów Awangardy#* kowskiej (głównie Przybosia i Peipera) były wyraźnie anty** racyjne. a dokładniej — antyopisowe. Ambicją ściśle poetyk tych teoretyków i praktyków ruchu awangardowego było *2 nie usunięcie wszelkich form opisowości z domeny wyifa^ nia poetyckiego Z kolei poetyckość prozy Schulza przez wj^ czytelników była utożsamiana z opisowością. Gdy więc w kią cepcji języka poetyckiego zwrotniczan opisowość była sprzęci na z językiem poetyckim, to w świadomości literackiej lat irr dziestych opisowość była niewątpliwie ważnym wyznaj kiem poetyckości utworu narracyjnego⁷^. Jak zatem usytuowany jest opis w prozie Schulza wobec wzorców ustani^

⁷³ Chodii tu o przeciwstawienie .opisowości* i „fabularoości*, ■ U«n „opitowość* utożsamiano ?. .lirycznym" opracowaniem takich tematśw.ją pejzaż. pory roku. koloryt dnia. pogody etc. (rob Sch, 9.1.106) Ruaj* istniało tak to inne przeciwstawienie, a mianowicie: .opUowośf* pro;> -. jnaUforyuność" poezji Schuli jednak skonUminował te dwie konindytr ne cechy i dlatego .opisowość' i .meUforyczoość* stały u* wynuaukim* etyckoici* prozy. .Proza Schulza łączy dwie iprteczne cechy poezji i *_tr.n Z prozy bierze drobiazgową dokładność opisu Ichodzi o opia /uhHytnj’. w konwencji U mol juate, a nie opia .poetycki* — W B I o a pouptwmi z każdej rzeczy obrazu 1...1 W ten sposób powstaje styl ai osjąaaidjdid miana* iSch, 2; por. Sch. 14). Problem opisów Schulza podjął (Itn? linttt w artykule Brunona Schulza mołowomc Hornem, iw:) Bruno Schulz IM-1942. In Me monom, op. cit., s. 43-59.

0)\*h przez tradycję własną prozy, a zarazem wobec postula-! ,v    poezji w koncepcji zwrotniczan?

łatwo zauwaiyt te obszerne fragmenty opisowe w prozie Schulza uwłaszcza w Sklepach cynamonowych) w d z i e r a • ją się w składnię opowiadania Jest to tendencja radykalnie odmienna niż w prozie Gombrowicza, w której uproszczone, krótkie zdania deskrypcyjne pojawiały się rzadko i jakby przypadkiem towarzyszyły wartkiemu monologowi opowiadana Opisy Schulza nie tylko wypełniają bardzo obszerne partie tekstu, rozdzielając tym samym rzadkie zdania {powiadania, len wdzierają się także w strukturę tych zdań i powodują juz w nich swoistą stabilizację jego części dopełnić-BŃ«ych Schulz wyraźnie rozbudowuje opisowe części zdania, tak te juz wewnątrz tej podstawowej jednostki narracyjnej elementom idarieniowym zostaje przeciwstawione rozbudowanie statycznych elementów pozazdarzemowych. Otóż problemy ,poetytkoścT prozy Schulza, rozpatrywane od strony budowy narracji, rozpoczynają się właśnie od tego poziomu: od wzajemnych relacji między opowiadaniem a opisem, a zarazem od specyfiki ich funkcji tekstowych Dwie cechy wydają się niewątpliwe; zdania opowiadające służą me tyle narastaniu dynamiki narracji, ile przede wszystkim wprowadzają zdania opisowe. Opis wchodzi więc w ta-be miejsca narracji, które potencjalnie „powinny" być rozwijane przez konstrukcje opowiadania. Druga cecha to upodobnienie zdań opisowych do stylistycznych konstrukcji zdań opowiadania, które Budryk nazwałby „opisem o narzuconej strukturze opowiadania'. Narrator Sklepów cynamonowych zaczyna opowiadać (.W lipcu ojciec mój wyjeżdżał do wód * — SC, 47), ale taktycznie jego opowiadanie natychmiast zamienia się w opis lata⁷⁴. Rzecz jednak w tym, że zdania opisujące, rozpatrywane od strony stylistycznej, faktycznie opowiadają olecie.

Z dotychczasowych rozważań wiadomo, że jest to o tyle możliwe, o ile w polu narracji pojawią się elementy dynamiczne, będące analopmem zdarzeniowości. Ciompa w podobnej sytuacji tworzył specyficzne „fabuły percepcyjne*. Natomiast nar-

\Tnś»airtaiivtqśzmtiMjkiiąK*l 1 gdzie opis. a gdzie refleksja I [‘(Sch,201

295

294