IMGX10 (3)

LXXII HEGEL

stwowy”. Do spełnienia tego zadania powołane zostały ludy germańskie, które po Rzymie mają stać się narodami dziejów powszechnych. Dziejową misją świata germańskiego jest „urzeczywistnienie prawdy absolutnej, jako nieskończonego samookreślenia się wolności, tej wolności, której treścią jest jej absolutna forma”.

Wkrótce chrześcijaństwo uległo nieuniknionemu zepsuciu:

Dzieje cesarstwa wschodnio-rzymskiego, które posiadało wysoką kulturę i w którym, jak by należało sądzić, duch chrześcijaństwa mógł był być pojęty w całej swej prawdzie i czystości, przedstawiają tysiącletnie pasmo nieustannych zbrodni, bezwładu, nikczemności i braku charakteru, tworząc obraz na wskroś odrażający i z tego też względu nie budzący najmniejszego zainteresowania. Okazuje się tu, jak abstrakcyjna może być religia chrześcijańska, jak słaba, dlatego właśnie, że jest tak czysta i w sobie uduchowiona. Może ona też zupełnie oderwać się od świata, jak na przykład w życiu klasztornym, które ma swój początek w Egipcie.

Po prostu: „Chrześcijaństwo dostało się w Bizancjum w ręce szumowin społecznych i rozwydrzonego motłochu”. I dalej: „Dochodziło do krwawych walk wewnętrznych i wszędzie w imię dogmatów chrześcijańskich dokonywano mordów, podpaleń i grabieży”. Dialektycznie wygląda to tak: „Wolność chrześcijańska zmienia się w swe własne przeciwieństwo zarówno pod względem religijnym, jak świeckim: z jednej strony przekształca się w najsroższe niewolnictwo, z drugiej w najniemoralniejsze wyuzdanie i dzikość wszystkich namiętności”. Winę ponosi Kościół:

Wypaczył on religię i ducha bożego, zasadę chrześcijańskiej wolności obrócił w przeciwną prawu i etyce niewolę duchową. Kościół nie usunął i nie stłumił bezprawnej samowoli i gwałtów, a tylko oddał je w ręce kościelnych dygnitarzy.

Także Hegel nie unika paralel między dziejami rzymskimi i współczesnością. Los plebejów w starożytnym Rzymie zestawia z uciskiem Irlandczyków w Wielkiej Brytanii. Ostatni okres dziejów nowożytnych, który obejmuje czasy od reformacji Lutra do współczesności, można zdaniem filozofa porównać ze światem rzymskim. Oprócz paralel historycznych znajdujemy w wykładach Hegla również próby nauki politycznej i moralnej. Dowiadujemy się np., że zasada wolności, która w ciągu wieków ustawicznie niedomagała, urzeczywistnia się w Europie, rządzonej przez Święte Przymierze. Filozofia historii jest nową teodyceą, która pozwala ludziom pogodzić się ze zmiennym widowiskiem wydarzeń historycznych:

Pojednania ducha z dziejami powszechnymi i rzeczywistością dokonać może tylko zrozumienie, że wszystko, co się odbyło w przeszłości i co się każdego dnia odbywa, nie tylko nie dzieje się bez udziału Boga, ale jest w istocie jego własnym dziełem,

(Przeł. Janusz Grabowski)

Kwestia źródeł. Pini i Sinko mocno powściągnęli zapędy dawniejszych badaczy, którzy dla honoru obozu arystokratycznego usiłowali zrobić z Krasińskiego niepospolitego erudytę. Przypisywane mu oczytanie przechodziło możliwości młodego autora Irydiona. Zapominano, że Krasiński był chorowity, cierpiał bóle oczu, znajdował się w ciągłych rozjazdach i w związku ze swoją pozycją światową musiał prowadzić towarzyskie życie. W studiach nad naszymi pisarzami nie korzystano wcale z doświadczeń kompara-tystyki. Erudycja romantyków niewiele ma wspólnego ze współczesnymi pojęciami o historycznej dokumentacji. Informatorami twórców byli zwykle popularyzatorzy, których nazwiska znają tylko badacze epoki. Przypomnijmy za Leonem Cellierem, że nawet tej miary poeci, dra-