DSCF6814

co nastąpiło w 1936 r. Dalsze zakłady tego typu powołane zostały w latach 1936, 1937 i 1938 w Lublińcu, Bojanowie, Trzemesznie oraz Leśnej Podlaskiej²¹. W razie braku miejsc w zakładach dla niepoprawnych umieszczano przestępców niepoprawnych w osobnych oddziałach tworzonych przy więzieniach. W oddziałach tych stosowano przepisy rozporządzenia z 1934 r.

W świetle przepisów art. 84 k.k. z 1932 r. oraz powołanego rozporządzenia i komentarza do niego ²², a przede wszystkim na podstawie badań empirycznych, których wyniki opublikowali w 1936 r. W. Swida ²³ i w 1937 r. S. Batawia ²⁴, można stwierdzić, że umieszczenie w zakładzie dla niepoprawnych przestępców było środkiem o niezbyt wyraźnie zakreślonych granicach stosowania, co pozwoliło wyrazić opinię, iż pod tym względem k.k. z 1932 r. uważany być może za jeden z najbardziej radykalnych w porównaniu z kodeksami karnymi innych państw ²⁵. Wskazują na to, zdaniem W. Świdy, następujące momenty: a) k.k. z 1932 r. nie unormował stanu niebezpieczeństwa w sposób ustawowy, to znaczy, że nie uzależnił stanu niebezpieczeństwa danego przestępcy np. od charakteru lub ilości przestępstw przezeń popełnionych, od ilości i rodzaju uprzednio wymierzonych kar itd., pozostawiając ocenę stanu niebezpieczeństwa sądowi; b) k.k. z 1932 r. uzależniając umieszczenie przestępcy w zakładzie dla niepoprawnych od tego, czy pozostawanie jego na wolności „grozi niebezpieczeństwem porządkowi prawnemu”, nie ogranicza stosowania tego środka do ciężkich przestępców, uważając, że każde przestępstwo bez względu na swoją jakość stanowi niebezpieczeństwo dla porządku prawnego. W rezultacie więc, konklu-

ⁿ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 6 lutego 1936 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie organizacji zakładów dla niepoprawnych przestępców (Dz.U. Nr 10, poz. 100); rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 16 marca 1937 r. o utworzeniu zakładów dla niepoprawnych W Bojanowie i Trzemesznie (Dz.U. Nr 27, poz. 196) oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 1 sierpnia 1938 r. o utworzeniu zakładu dla nie-, poprawnych przestępców w Leśnej Podlaskiej (Dz.U. Nr 66, poz. 492).

** Por. „Kronika”, „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1937, nr 1, s. 106— 109. Por. również J. Makarewicz: op. cit., s. 210—213.

** W Swida: Zakład dla niepoprawnych w praktyce sądów polskich, „Głos Sądownictwa” 1936, nr 7—8, s. 537—550.

^MS. Batawia: Niepoprawni przestępcy w świetle 150 wyroków z art. 84 k.k., „Archiwum Kryminologiczne”, t. II, Warszawa 1937.

^a Jedną z miar zainteresowania instytucją środków zabezpieczających były liczne opracowania i informacje o regulacjach prawnych, przyjętych w innych państwach. Por. np.: L. Rabinowicz: Środki zabezpieczające w teorii i praktyce, „Archiwum Kryminologiczne” 1934, t. III; H. G..: Szwedzka ustawa o środkach zabezpieczających, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1035, nr 43, s. 646—648; L. Radzinowicz: Uwagi o zakładzie zabezpieczającym dla niepoprawnych przestępców, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1037, nr 10, s. 276—280.

duje W. Swida: „Sędzia ma możność zwalczania zakładem dla niepoprawnych wszelkiego rodzaju przestępców chronicznych, a m.in. najliczniejszą grupę drobnych przestępców zawodowych, trudniących się w mieście głównie małymi kradzieżami na targach i w halach, a na wsi kradzieżami drobiu i środków żywnościowych” ^2e.

Opinie te wypowiedziane zostały na podstawie badań empirycznych, w świetle których do 24 października 1935 r. zakład dla niepoprawnych orzeczono prawomocnie wobec 392 przestępców. W grupie tej znaleźli się ludzie w młodym wieku (aż 77% było w wieku do 35 lat, a w tym od 17 do 20 — 11% i od 21 do 25 lat — 22%). Przeważali sprawcy wielokrotnie karani, z reguły 4 razy i więcej (93%), przeważnie za kradzież (350 z ogółu badanych), ale także za szalbierstwo (2 skazanych za jazdę koleją bez biletu), wobec których orzekano z reguły krótkie lub średnie kary pozbawienia wolności (skazani na kary od 6 miesięcy do 1 roku stanowili 36%, powyżej roku do 2 lat — 31% i powyżej 2 do 5 lat — 29%, skazani na kary powyżej 5 lat stanowili tylko 3% ogółu badanych).

W badaniach S. Batawii nad grupą 150 skazanych, wobec których zastosowano umieszczenie w zakładzie dla niepoprawnych, znajdujemy też głównie sprawców drobnych przestępstw, o czym świadczy fakt, że wymierzone im kary do 6 miesięcy stanowiły 73,4%, zaś powyżej 2 lat zaledwie 2,9%. S. Batawia ustalił też, iż suma kar z poprzednich skazań nie przekraczała 2 lat u 34,4% badanych, zaś 3 lat u 47,2% badanych.

Umieszczenie w zakładzie dla niepoprawnych było więc środkiem bardzo dolegliwym. Sądy stosowały ten środek przede wszystkim wobec przestępców młodych, często młodocianych, rekrutujących się z niezwykle licznej grupy recydywistów, którzy karierę przestępczą rozpoczynali już we wczesnej młodości, skazywanych zarówno poprzednio, jak i w sprawie, w której zastosowano art. 84 k.k., za drobne przestępstwa przeciwko mieniu ²⁷.

Gdy chodzi o zakres, w jakim stosowano zakład dla niepoprawnych, można na podstawie dostępnych danych podać następujące liczby: do 24 października 1935 r. orzeczono go wobec 392 przestępców²⁸, zaś liczba umieszczonych w 1937 r. wynosiła 256, a w 1938 r. — 420. Dawało to podstawę do krytyki orzecznictwa sądów, w której zarzucano sądom niechęć do stosowania

^M W. Swida: op. cit.

²⁷    A. Flatau-Kowalska: Środki zabezpieczające w prawie karnym, Warszawa 1956, s. 191.

²⁸    W. Swida: op. cit., s. 340.

— 93 —