4442198854

lische Krafte), „pochodzące” od procesów tego typu co „popędy” lub „ośrodkowe chcenia” (zentrale Wollungen), ale z nimi bynajmniej nie identyczne (Lewin, 1926, str. 59). Lewin najwidoczniej stoi na stanowisku funkcjonalnego dualizmu i uważa potrzebę za określony stan świadomości, „pochodzący” od procesów’ organicznych, tymczasem „tendencja” w znaczeniu pawłowowskim jest materialnym procesem nerwowym. Niewątpliwie w pewnych wypadkach tak rozumiana tendencja uzyskuje świadomą nadbudówkę i przemienia się w pragnienie reagowania na określony bodziec za pomocą określonego działania, ale i wtedy nie staje się ona jakąś mglistą „siłą duchową”.

W tym miejscu należy jednak więcej uwagi poświęcić innemu sposobowi rozumienia „potrzeby”, który opiera się o pawłowizm, mianowicie definicji Sieliwanowa. Według Sieliwanowa „cała nauka o odruchach warunkowych” nie jest niczym innym jak nauką „o przyczynach i motywach zachowania się” (Sieliwanow, 1954, str. 344), ale dla wyzyskania jej przez psychologa konieczne jest posłużenie się pojęciem potrzeby (1. c., str. 345—6). Sieliwanow odrzuca jednak sposoby rozumienia tego terminu spotykane w psychologii, szczególnie — ma tu zapewne na myśli freudyzm — „anty-naukowe, autogenetyczne pojęcie, według którego potrzeba jest jakąś wewnętrzną silą, niezależną od warunków zewnętrznych i materii w ogóle, wywodzącą się w sposób fatalistyczny z głębi ciała, z komórek płciowych, genów i przesądzającą z góry całą czynność życiową organizmu”, a wysuwa inne rozumienie tego terminu, oparte na biologicznych poglądach Miczurina. „Zgodnie z miczu-rinowską biologią — pisze Sieliwanow — potrzeby jako podniety do czynności życiowej właściwe są wszystkim żywym organizmom, nie tylko zwierzętom, lecz i roślinom. Wewnętrzną istotę czynności życiowej każdego organizmu stanowi przemiana materii. Wszelki akt życiowy, oznaczający dysymilację czyli spalanie komórek żywego ciała, wytwarza energię, a zatem także potrzebę asymilacji, to jest potrzebę reprodukcji z warunków zewnętrznych nowych, żywych komórek. Tak więc pojęcie potrzeby odzwierciedla akt nieustannego zakłócania owego zrównoważenia w przemianie materii, które powo-

172