IMGg77

Jeżeli, jakieś warunki należące do którejkolwiek z wymienionych ^ powtarzają się dostatecznie często, by kształtować doświadczenie ucznia, i, najpewniej wiodą do powstania w psychice ucznia zmian. Nazwijmy zaią program ukryty trwałymi warunkami realizacyjnymi kształcenia szkolnego, kią prowadzą do powstania efektów realizacyjnych. Program ukryty odnosi się4 rezultatów wywołanych przez warunki „przerabiania'’ materiału nauczani] program szkolny do rezultatów „przerabiania” zawartego w nim materiału.

Program ukryty odnajdujemy także w materiale nauczania, choć auioi?, podręczników i programów mogą być tego nieświadomi. Program Szkot narzuca pewną kulturę pedagogiczną, pewien zespół obyczajów pedagogia nych, np. dominację nauczyciela i niekwestionowanie wiedzy, którą prezentuj! on lub podręcznik, czego rezultatem bywa niechęć uczniów do szukani] niestandardowych rozwiązań problemów. Przeładowany program wytwaia nawyki pospiesznego i powierzchownego zaznajamiania się z wiadomościami bez wyróżniania tego, co ważne.

Przytoczymy teraz garść przykładów programu ukrytego w polskid szkołach.

1.    Stosunek haseł tematycznych z historii Polski do haseł z historii pow-j szechnej — ich proporcje, czas na nie przeznaczony, rodzaj wiadomości, jakie zawierają — sprzyja kształtowaniu postaw polonocentrycznych.

2.    Teksty zadań matematycznych, ilustracje, przykłady zadań przyzwyczajają uczniów do podziału zawodów i zajęć domowych na męskie i kobiece Jeszcze niedawno zadania w podręcznikach matematyki domagały się obliczeń wydajności z hektara w dwóch gospodarstwach: to z większą wydajnością byk j uspołecznione.

3.    Po lekcji poświęconej posługiwaniu się nazwami zwierząt do opisywani! cech ludzkich (porównania) nauczycielka zadała jako pracę domową napisanie i kilku zdań z użyciem porównania ludzi do sarenki i niedźwiedzia. Dziewczyn j kom poleciła delikatną sarenkę, chłopcom mocnego niedźwiedzia.

4.    Do nauczycielki nadzorującej zabawy dzieci z klas początkowych na boisku podczas dużej przerwy podszedł chłopiec i prosił o pozwolenie pójścia do ubikacji. Nauczycielka zgodziła się bez żadnych dodatkowych warunków. I Chwilę później z taką samą prośbą zwróciła się dziewczynka. Nauczycielka zgodziła i powiedziała coś takiego: „Zobacz, jak wyglądasz! Pobrudzona sukienka, brudne ręce i buzia! Kto to widział. Umyj się i doprowadź do porządku!”. Rzecz w tym, że chłopiec był straszliwie umorusany, a jego ubranie j było znacznie brudniejsze. Chłopcu przystoją „dzikie” zabawy i ich ślady na ubraniu, dziewczynka zawsze musi być czysta i schludna.

5.    Chwaleni i stawiani za wzór dla klasy uczniowie narażeni są na kpi-1 ny i niechęć kolegów. Dowiadują się, że nagrody instytucjonalne nie podnoszą prestiżu, że lepiej nie zabiegać o nie.

6.    Swego czasu Polska uczestniczyła w międzynarodowych badaniach wyników nauczania. Uczniowie z wielu krajów badani byli takimi samymi testami złożonymi z zadań wyboru jednej dobrej odpowiedzi z kilku podanych.

Polscy uczniowie w znacząco większej proporcji od innych pozostawiali zadania nierozwiązane. Wynikało to z ich niechęci do zgadywania odpowiedzi, gdy jej nie znali. Zagraniczni uczestnicy badań woleli zgadywać, niż zostawić zadanie nie rozwiązane. W szkołach polskich bowiem przeważa postawa nauczycieli .Jeśli nie potrafisz, nie pchaj się na afisz”. Polscy nauczyciele bardziej karzą za wykazanie inicjatywy bez potrzebnych kompetencji, niż za zaniechanie jej. W szkołach innych uczestniczących w badaniu krajów nauczyciele wykazują odmienną postawę: chcą, by uczeń podejmował odważnie zadania, nawet gdy nie jest do nich przygotowany. Karzą raczej za wycofywanie się, niż za podjęcie ryzyka.

7. Zatłoczone klasy skłaniają nauczycieli do skupienia się na utrzymaniu dyscypliny oraz do unikania form i metod nauczania powodujących naradzanie i przemieszczanie się uczniów podczas lekcji. Uczniom trudniej potem przychodzi swobodna praca w zespole.