IMGh98 (4)

88 Rozdział 2

—    Energia jest pojęciem abstrakcyjnym. Podobnie jak informacja nie posiada wagi i nie zajmuje przestrzeni oraz możemy ją obserwować przez wykonaną pracę.

-    Wiedza jest również pojęciem abstrakcyjnym i podobnie jak dwa poprzednie przypadki: (1) nie może być bezpośrednio mierzona, (2) może być obserwowana przez informacje, które ją generują w sprzężeniu zwrotnym i jednocześnie mogą wywołać pracę, (3) wiedza jest definiowana zdolnością systemu do generowania informacji, a jej wykładnią (4) są funkcje struktur i organizacji żywego systemu.

Poza biofizyką, biologią molekularną i genetyką pokrewieństwo między wiedzą a informacją nie zostało dotąd jasno określone w innych dyscyplinach naukowych¹. Shannon w 1948 r. nie określił w swej klasycznej teorii komunikacji relacji między informacją a wiedzą. W opisie technologii informacyjno-komuni-kacyjnych przyjmuje się, że istnieje zależność między daną, informacją a wiedzą.

Zdaniem psychologów² poznawczych reprezentacja wiedzy zawiera różne sposoby, za pomocą których umysł tworzy i modyfikuje struktury umysłowe przedstawiające to, co wiemy o zewnętrznym świecie. Reprezentacja wiedzy dotyczy zarówno wiedzy deklaratywnej (wiedza typu „że”), jak i niedcklaraty wnej (wiedza typu , jak”). Za pośrednictwem wyobrażeń wzrokowych nie przestrzennych (np. barwa i kształt) i przestrzennych (np. lokalizacja obiektów, ukierunkowania oraz skalowanie wielkości czy odległości), człowiek tworzy struktury umysłowe, które przedstawiają rzeczy w danym momencie nie odczuwane przez narządy zmysłów.

W procesie uczenia się znajdujemy takie terminy, jak: myśleć³, umieć, rozumować, zrozumieć. Jednak potoczne określenie „umieć” nie oznacza wcale „rozumieć”. Do dziś przez wielu badaczy uczenie się jest w tradycyjny sposób pojmo-

wane w kategoriach psychologicznie implementowanych umiejętności człowieka, jako symbolicznych form⁴, a nie atrybutów natury informacji i wiedzy, Rozumowanie natomiast coraz częściej jest postrzegane jako proces intelektualnego przetwarzania semiotycznych wartości integrowanych informacją i wiedzą. Rozumienie zakłada wykorzystanie pewnego języka, znajomość pojęć, w ramach którego układa się nam obraz rzeczywistości⁵. Zrozumienie w przedstawianym kontekście to odwołanie się do pewnego modelu świata, zarówno fizycznego jak i społecznego. Czyli intelekt można zdefiniować jako zdolność myślenia, inteligencja natomiast to zdolność rozumowania i konstruowania wiedzy oraz wyczucia i oceny wartości. Wymienione pojęcia odnoszą się do rozpoznawania oraz poszukiwania prawdy i wiedzy o naturze rzeczywistości i jej ewolucyjnych uwarunkowań w procesie społecznej transformacji.

Naukowy model rozumienia świata jest najbardziej skuteczny i w najpełniejszy sposób opisuje rzeczywistość. Do tego opisu stosujemy zwykle dwie równoprawne drogi. Pierwsza to opis rzeczywistości poprzez dane empiryczne, będące wynikiem eksperymentu. Druga droga wiedzie poprzez konstrukcję modelu (teorii), a wnioski konstruowane w ramach modelu przedstawiają nam jego przewidywania, które muszą zostać zweryfikowane eksperymentalnie poprzez porównanie z rzeczywistością. Wizerunki natury stanowią podstawę i wykładnię wielu badań naukowych, rozwiązywania złożonych problemów oraz wykładnię fragmentów natury i teorii o zachodzących w niej przeobrażeniach. Równoprawność obu dróg: empirycznej i teoretycznej często jest negowana przez pewnych przedstawicieli nauk społecznych, stawiających na pierwszym miejscu opracowania teoretyczne, które jednak dopiero wtedy mogą mieć racjonalne podstawy, gdy są potwierdzone w eksperymencie. W historii rozwoju nauki tylko niewielu teoretyków wyprzedzi-

1

Słowniki wskazują, że właściwości relacji między informacją a wiedzą tkwią w osobowości człowieka. W definicjach tych jako źródło wiedzy traktuje się: zawartość (ilościowo) lub pojemność (jakościowo) uwarunkowań, których aktywność jawi się generowanymi informacjami. Informacje generowane są dzięki predyspozycjom oraz intelektualnym zdolnościom człowieka do bezpośredniego rozpoznawania, rozumowania i wartościowania otaczającej go natury Definicja wiedzy integruje: fakt lub warunek zrozumienia czegoś, zamysł pozyskania czegoś poprzez doświadczenie, zdolność poznawczego kojarzenia z naukowym zrozumieniem. Wiedza jest określona: znaczeniową skalą informacji lub zakresem zrozumienia faktu, uwarunkowanego posiadaniem infonnacji i nauczeniem się jej faktograficznego znaczenia.

2

Por.: M. J. Farah, K. M. Hammond, D. N. Levine, R. CaWanio, Visualandspatialmental imagery: Dissociahle systems of representation, „Cognitive Psychology”, 1988, Vol. 20, s. 439-462.

3

Według psychologów myślenie, jako proces umysłowy wyższego rzędu, polega na przekształcaniu dostępnych informacji, symboli, manipulowaniu symbolami, na tworzeniu pewnych ciągów idei, czyli myślenie przekształca dostępne informacje w nowe, abstrakcyjne reprezentacje. Transformacja ta obejmuje interakcję wielu operacji umysłowych, takich jak wnioskowanie, abstrahowanie, rozumowanie, wyobrażanie sobie, sądzenie, rozwiązywanie problemów i niekiedy, twórczość. - por. E. Nęcka, Uwagi psychologa na temat inteligencji, „Kognitywistyka i Media w Edukacji”, 2000, tom 3, nr 1-2, s. 109-112.

4

Z perspektywy psychologii poznawczej myślenie ma trzy ogólne cechy: dokonuje się w umyśle, lecz wnioskuje się o nim z obserwowanego zachowania, jest procesem polegającym na manipulacji wiedzą w ludzkim systemie poznawczym i jest nakierowane na znajdowanie rozwiązań dla problemów, które dana jednostka napotyka. Por: G. R. Mayer et al., Preuenting school uandalism and improwng discipline. A lliree-year study, „Journal of Applied Behavior Analysis”, 1983, Vol. 16, s. 355-369.

5

° Np. J. Gnitecki definiuje „proces kształcenia jako proces symbolicznego komunikowania wyrażonego w języku” — J. Gnitecki, Deskrypcyjne. predeskrypcyjnę i symboliczne obrazowanie językowe w naukach pedagogicznych, „Kogmtywistyka i Media w Edukacji”, 2000, tom 3, nr 1—2, s. 131.

ⁿ Proces rozumienia czytanego tekstu jest tak złożony, że poświęcono mu, co najmniej kilkadziesiąt książek. W jego skład wchodzą następujące procesy: kodowania semantycznego, nabywania słownictwa, rozumienia myśli zawartych w tekście, tworzenia modeli umysłowych tekstów oraz rozumienia tekstu opartego na kontekście i punkcie widzenia. -Por.: R. J. Stemberg, J. S. Powell, Comprehending verbal comprehension, .American Psy-chologist”, 1983, Vol. 38, s. 878-893.