IMGp13 (5)

26

a ANDRZEJ EFREM OBRUŚNK OFM

26

a ANDRZEJ EFREM OBRUŚNK OFM

D. 9. Warsztat zakonny. Św. Jan Kapistran. Rzeźba chóru muzycznego nawy północnej z 1693 r. Leżajsk. Bazylika Ojców Bernardynów (stan w trakcie konserwacji w 1997 r.). Fot. S. Kłosowski

być jedynie ostatni z wymienionych Świętych. Przesłanka ta zadecydowała o treści i formie atrybutu, którym uzupełniona została figura w trakcie konserwacji.

W obrębie wystroju wnętrza Bazyliki twórcy wielokrotnie posłużyli się parzystym zestawieniem postaci, biorąc pod uwagę ich konkretny związek ideowy. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia w analizowanym wcześniej wystroju parapetu chóru muzycznego w nawie środkowej. Warto zauważyć, że analogiczne tendencje czytelne są także w obrębie wystroju figuralnego ołtarza głównego. Na zwieńczeniu tzw. diakoników⁸⁴ widzimy św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelistę. Identyczny w sensie ideowym układ występuje również w obrębie dekoracji szczytowej pozytywu organowego w nawie środkowej. W myśleniu twórców bernardyńskich mamy do czynienia ze schematem porządkowania treści, któremu służy konstrukcja struktur architektonicznych. Schemat ten determinują zasady symetrii i dominanty.

Wzięty pod uwagę materiał porównawczy pozwala sądzić, że na parapecie chóru organowego w nawie północnej mamy do czynienia z analogiczną koncepcją uwzględniającą zestawienie dwóch Świętych o tym samym imieniu. Są nimi św. Jan Kapistran i św. Jan z Dukli. Poglądu tego nie burzy fakt oficjalnego wy-

** Jesteśmy zdania, że ustawionych po obu stronach ołtarza struktur przypominających retabula, nie należy traktować jako elementy osobliwe. Sądzimy, że niekonwencjonalny charakter tego zestawienia stanowi implikację przemieszczenia nastawy ołtarza głównego z części obecnie prczbitcriolncj do wnętrza absydy. Transłokacja ta mogła spowodować konieczność demontażu rewersu retabulum, którego pozostałościami są obecne „diakoniki", nieproporcjonalne w zestawieniu zarówno do krawędzi obecnej nastawy jak i skrzydeł stalli.

11. 10. Warsztat zakonny, Św. Jan z Dukli (?). Rzeźba na stallach z 1648 r.

Leżajsk, Bazylika Ojców Bernardynów. Fot. W Wolny

niesienia Duklana na pilarze przeszło czterdzieści lat po ukończeniu branej pod uwagę oprawy snycerskiej.

Postać zakonnika w habicie franciszkańskim, o której mowa, oddana jest w pozycji stojącej i ma dłonie złożone do modlitwy. Cechy te odpowiadają ujęciom na wspomnianym obrazie lwowskim i na stallach leżajskich. Układ ten był naszym zdaniem pierwotny w odniesieniu do popularnego dziś, a rozpropagowanego dopiero w XVIII wieku schematu przedstawień św. Jana z Dukli klęczącego, ze wzniesionymi ramionami⁸⁵. Koncepcja obrazu lwowskiego mogła być istotnym

“ Przykładem calopostaciowcj rzeźby jest posąg ołtarzowy z Kościoła Ojców Bernardynów w Krystynopolu. J. Czernecki, Mały król na Rusi i jego stolica Krystynopol, Kraków 1939, il. na s.203;E. Śnicżyriska-Stolot, F. Stolouo/?. c<7., fig. 106; M. Karpowicz, Baro* tv Pol-